Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1848

Dieffenbach.

Van wijlen dezen beroemden man geeft zekere Dr. f.m. ascherson in de Berliner Zeitung de volgende karakteristiek: Een van de achtingwaardigste bewoners onzer stad heeft weder het tooneel dezer wereld verlaten. Binnen deze muren leeft wel niemand, hoe hoog of laag hij ook op den trap der maatschappelijke rangorde staan moge, die hem niet gekend, die aan hem niet de redding van eenen bloedverwant of geliefden vriend of bekende te danken heeft. Doch ook op geheel den aardbol, zoo ver de zon van Europesche beschaving en wetenschap hare stralen spreidt, is zeker geen arts, wien dieffenbach's naam niet als die van eenen der grootste meesters in de Geneeskunst bekend en eerwaardig was. Hoe zulk een naam door hem verworven is, dit in korte woorden aan te wijzen, is de moeijelijke taak, welker vervulling ik in de volgende regels onderneem. Het beperkte der daartoe verleende ruimte gedoogt niet, van zijne innemende beminnelijkheid, van de tooverkracht zijner taal in mondelinge of schriftelijke voordragt, van de goedheid zijns harten, van zijne onbaatzuchtigheid, van de regtvaardigheid, waarmede hij de verdiensten van anderen uit de schaduw, in welke de grootte zijner eigene hen dreigde gedompeld te houden, te voorschijn bragt, van zijne triomftogten in andere landen, van de drommen buitenlandsche artsen, die, als aandachtige toehoorders zijner lessen, aan

[p. 474]

den voet zijns leerstoels zaten, anders dan bij zulk eene beknopte aanduiding te spreken. Het is eene wijdverbreide dwaling, dat bekwaamheid van hand, gelijk bij andere operateurs, zoo ook bij onzen dieffenbach, de voornaamste verdienste geweest is. Zulk eene behendigheid bezat hij ontegenzeggelijk, en wel in hooge mate; maar zij was de geringste der eigenschappen, met welke de natuur hem tot een' grooten heelmeester had toegerust. Gelijk raphaël de grootste schilder, zoo zou dieffenbach een der grootste operateurs geworden zijn, al ware hij ongelukkigerwijs zonder handen geboren geweest. Hij bezat in den hoogsten graad de zeldzame en zoo gewigtige eigenschappen van moed, tegenwoordigheid van geest, vastheid van besluit, die voor het onvermijdelijke middel niet terugbeeft, wanneer daardoor het doel bereikt kan worden, en de barmhartige hardvochtigheid, die, pijn en bloed niet achtende, het leven redt en genezing aanbrengt. Doch hetgeen hem boven alle, ook de grootste heelmeesters van zijnen tijd deed uitmunten, was zijne onuitputtelijke, hem steeds oogenblikkelijk ter dienst staande vindingsgaaf. Wat hij deed, droeg meestal den stempel van oorspronkelijkheid en genialiteit. Hij durfde alles wagen, omdat de rijke hulpbronnen van zijnen geest hem borg stonden, dat hem het middel tegen elk onvoorzien geval niet zou ontbreken. Menigmaal herinnerde zijne eenvoudige oplossing van zwarigheden, die zijnen voorgangeren onoverkomelijk geschenen hadden, het ei van columbus. Zijne methoden waren eenvoudig, eenvoudig zijne hulpmiddelen. Met een pennemes en een paar spelden heeft hij verbazende meesterstukken zijner kunst volbragt. Het is een kenmerk van zijn karakter, dat zijne voorkeur en zijne vindingsgaaf nimmer op de verminkende kunstbewerkingen, maar steeds op dezulke gerigt geweest zijn, die het leven redden, en, door wegneming van iets wanstaltigs of gebrekkelijks, weldoen zonder verlies. Wij kunnen hier geene nadere omschrijving geven van eene kunstbewerking, eene der moeijelijkste en gevaarlijkste, door welke hij vele honderd menschenlevens gered heeft, en nog minder optellen, uit hoevele harten, juist voor hetgeen door

[p. 475]

hem in dit gedeelte der kunst verrigt is, de vurigste dank voor hem ten hemel opstijgt. Maar wereldkundig is het, in welke te voren ongehoorde mate hij zijne werkzaamheid aan verrigtingen besteed heeft, die het menschelijke voorkomen verfraaijen. Hetzij hij zelf zulke bewerkingen uitdacht, of de door anderen gevondene overnam, in weinige weken kon men de door hem geopereerden bij honderden tellen. De kunstbewerking tegen het scheelzien heeft hij, volgens zijne eigene opgaaf, meer dan 3000 maal verrigt. Het veld, waarop hij zich het liefst en met den schitterendsten uitslag bewoog, was de plastische Chirurgie, of het herstellen van verlorene of verminkte deelen van het menschelijk ligchaam, inzonderheid in het aangezigt. Hier, waar hij de deelen van het gelaat even gemakkelijk als de boetseerder zijne weeke klei of was behandelde, vertoonde hij zich in zijne volle grootheid, en, daar hetgeen zijne voorgangers in dit opzigt gedaan hadden tegen het door hem verrigte als verdwijnt, kan men hem als den schepper van dezen zoo weldadigen tak der heelkunde beschouwen. Om van andere tallooze operatiën niet te spreken, heeft hij bijna tweehonderd ongelukkigen, door het vormen van een' nieuwen neus aan de zamenleving als teruggegeven. Onder deze was die gedrogtelijk misvormde jonge Poolsche dame, bij welke hij bijna het geheele aangezigt nieuw moest daarstellen, en die, als het meisje met het doodshoofd, een tijdlang de oplettendheid der stad tot zich getrokken, ja zelfs volksoploopen veroorzaakt had. Deze kunstbewerkingen zijn het, die wel voornamelijk zijnen roem tot over de grenzen van ons werelddeel hebben uitgebreid. Het welgelukken zijner verrigtingen had hij inzonderheid daaraan te danken, dat hij steeds de natuur tot leidsvrouwe nam, en dat zijne ontwerpen altijd op eene naauwkeurige, door studie, waarneming, menigmaal ook door geniale ingeving verkregene kennis der levenswetten gegrond waren. Niemand vóór hem heeft den grondregel, de opererende Chirurgie uitsluitend op de Physiologie te bouwen, met zoo veel aandrang ingescherpt, met zoo veel volharding in acht genomen. Als echte zoon des tijds, heeft hij de heerschappij van den geest over de

[p. 476]

stof in zijn wetenschappelijk vak steeds door teer en voorbeeld verdedigd, en daardoor die leer voor eeuwen lang met den stempel van zijn genie bekrachtigd. Bij zijnen vroegtijdigen dood moet ons de bedenking eenigen troost verleenen: hoeveel onherstelbaars ook met hem in het graf gezonken moge zijn, veel onwaardeerbaars heeft hij ons in zijne leeringen, in zijne geschriften nagelaten, voornamelijk in het gelukkig voltooide manuscript van het werk: de operative Chirurgie. Als daarsteller van een' nieuwen tijdkring in zijn kunstvak, mogen wij hem gelukkiger prijzen dan den grooten afgestorvene, die hem weinige dagen voorafgegaan was, en die ons als de laatste dier meesters verschenen is, welke hunne kunst aan het edele en heilige gewijd hebben. Mendelssohn was het avondrood der ernstige muzijk; dieffenbach het morgenrood der operative Chirurgie.