Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1848

Schiller's eerste akademieles te Jena.

(Getrokken uit eenen Brief van schiller aan körner.)

Eergisteren, den 26sten, heb ik het avontuur op den katheder roemrijk en dapper volbragt, en terstond daarop gisteren herhaald. Ik houd slechts tweemaal in de week collegie, en dat wel twee dagen achter elkander, zoodat ik vijf dagen geheel vrij heb.

Ik had het Rheinholdsche auditorium tot mijn debut be-

[p. 357]

stemd. Het is van matige grootte, en kan ongeveer tachtig zittende toehoorders, in alles ruim honderd menschen, bevatten. Hoezeer het nu zeker waarschijnlijk genoeg was, dat bij mijne eerste voorlezing eene grootere menigte studenten door nieuwsgierigheid aangelokt zouden worden, kent gij mijne bescheidenheid. Ik wilde deze grootere menigte juist niet onderstellen, door terstond bij den aanvang in het grootste auditorium te debuteren. Deze bescheidenheid is op eene voor mij zeer luisterrijke wijze beloond geworden. Het uur mijner voorlezingen is des avonds van zes tot zeven. Ten half zes was het auditorium vol. Ik zag uit reinhold's venster den eenen troep na den ander de straat langs komen; het scheen alsof de stoet geen eind zou nemen. Hoezeer ik nu niet geheel vrij van angst was, deed de gedurig vermeerderende toevloed mij genoegen, en mijn moed groeide er eer door aan. Over het algemeen had ik mij met eene zekere standvastigheid gewapend, waartoe het denkbeeld, dat mijne voorlezing met geene andere, die van eenigen der leerstoelen te Jena gehouden werd, de vergelijking behoefde te schromen, als ook in het algemeen de gedachte, dat allen, die mij kwamen hooren, mijne meerderheid erkenden, niet weinig bijbragt. Maar de menigte vermeerderde allengs zoo zeer, dat voorzaal, voorhuis en trap stikkend vol stonden, en geheele hoopen moesten terugkeeren. Thans viel het aan iemand, die onder mijn gehoor was, in, of het nog niet mogelijk ware, dat ik voor deze voorlezing een ander anditorium koos. Griesbach's zwager was juist onder de studenten; ik liet hun dus den voorslag doen, om naar het auditorium van griesbach over te gaan, en met blijdschap werd dit voorstel aangenomen. Nu zag men het grappigste schouwspel. Alles stormde naar buiten en in een geweldigen stroom de Johannisstraat langs, die, eene der langsten in Jena, met studenten digt bezaaid was. Daar zij nu, zoo hard zij konden, liepen, om in het Griesbachsche auditorium eene goede plaats te krijgen, geraakte de straat in alarm, en alles snelde in groote beweging aan de vensters. Eene wijl dacht men, dat er brand was, en aan het slot kwam de wacht op de been. Wat is het dan toch? wat gebeurt er? vroeg men overal, en het antwoord, dat men elkander toeriep, was: De nieuwe Professor zal collegie houden. Gij ziet, dat het toeval zelf er toe medewerkte, om mijn eerste optreden regt schitterend

[p. 358]

te maken. Eene korte poos daarna volgde ik, verzeld door reinhold; het was mij, alsof ik door de stad, welke ik bijna geheel moest doorgaan, spitsroeden liep.

Griesbach's gehoorzaal is de grootste en kan, wanneer zij regt vol is, tusschen de drie- en vierhonderd menschen bevatten. Vol was zij ditmaal geheel, en wel zoo, dat een voorzaal en ook nog het voorhuis tot aan de huisdeur bezet waren, en in het auditorium zelf velen op de subselliën klommen. Ik moest derhalve door eene allee van toekijkers en toehoorders naar binnen trekken en kon den katheder naauwelijks vinden; onder een luid geklop, dat hier voor een teeken van goedkeuring doorgaat, beklom ik hem, en zag mij door een amphitheater van menschen omgeven. Hoe drukkend warm het ook in de zaal was, zoo was het omstreeks den katheder, waar alle vensters openstonden, verdragelijk, en ik ademde vrijelijk. Met de tien eerste woorden, die ik zelfs nog tamelijk vrijmoedig uitbragt, had ik mijne contenance volkomen weder, en ik hield mijne voordragt met eene sterkte en vastheid van stem, die mij zelven verwonderde. Buiten de deur kon men mij nog regt goed hooren. Mijne voorlezing maakte indruk; den geheelen avond hoorde men er in de stad van spreken, en mij viel van den kant der studenten eene oplettendheid te beurt, die bij een' nieuwen Professor het eerste voorbeeld daarvan was. Ik kreeg eene nachtmuzijk, en driemaal werd mij een vivat toegeroepen. Den tweeden dag was het auditorium even sterk bezet, en nu was ik met mijn nieuwe vak reeds zoo gemeenzaam geworden, dat ik durfde gaan zitten. Evenwel heb ik beide de keeren mijne voordragt gelezen en bij den tweeden alleen een weinig uit het hoofd gesproken. Ondertusschen kan ik, zoo ik opregt de waarheid zeggen moet, niet beweren, dat het voorlezing-houden zelf regt naar mijnen smaak is. Ware men verzekerd, dat er bij de studerenden genoegzame vatbaarheid en eene soort van voorbereidende bekwaamheid bestond, zoo zou mij deze wijs van op hen te werken zeer belangrijk en gepast voorkomen. Maar zoo als het thans is, maakte zich het denkbeeld zeer levendig van mij meester, dat er tusschen den katheder en de toehoorders eene soort van scheidsmuur bestaat, die bezwaarlijk te overstijgen is. Men strooit woorden en gedachten uit, zonder te weten, en zelfs bijna zonder te hopen, dat zij ergens vatten zullen; ja bijkans met de overtuiging,

[p. 359]

dat zij door vierhonderd ooren vierhonderdmaal, en niet zelden op de wonderlijkste wijze, verkeerd verstaan zullen worden. Er is geene mogelijkheid, om zich, gelijk zulks in een gesprek gebeurt, aan het bevattingsvermogen van anderen aan te sluiten en zich er naar te voegen. Bij mij is dit het geval nog meer, daar het mij moeijelijk en ongewoon is, tot platte duidelijkheid af te dalen. De tijd zal dit misschien verbeteren - maar groot is mijne hoop hierop toch niet. Ik troost er mij mede, dat in elk openbaar ambt steeds slechts het honderdste gedeelte der bedoeling bereikt wordt. Mijne eerste voorlezing handelde voornamelijk over het onderscheid tusschen den broodgeleerde en den wijsgeerigen denker. Behalve de plaatselijke redenen, welke ik had, om de begrippen van mijn volkje hier over deze beide dingen te zuiveren en vast te stellen, had ik er algemeene, welke ik u niet behoef uiteen te zetten. In mijne tweede voorlezing gaf ik een denkbeeld van hetgeen algemeene geschiedenis is.