Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1848

Eerste ten tooneele voering der bruiloft van Figaro.

Wie kent niet beaumarchais, dien geestigen avonturier in de letterkunde en in de kunstvlijt, dat gepersonifieerde beeld van het Fransche esprit en het Fransche honneur, die stormverkondigenden voorlooper der alle onderscheid van rang en stand wegwisschende Revolutie, de man, die, hoezeer van burgerlijke afkomst, door den hoogsten adel begunstigd en geliefkoosd werd? Zijn leven en werken viel in dat zonderlinge tijdsgewricht, toen alles, wat de algemeen gevoelde tegenstrijdigheden en ongepastheden van eenen zijne ontbinding nabij gekomen maatschappelijken toestand, in kluchtige tooneelstukken, met vernuft en bijtenden spot ten toon stelde, op de daverende toejuiching der Parijzenaars en zelfs der Ministers en Hovelingen kon rekenen, geene van welken het voorgevoel hadden van de ontzettende wezentlijkheid, die voor hen uit de werking dier tooneelkluchten ontstaan kon. In dezen tijd, omstreeks het eind van het jaar 1782, hoorde men in de Parijzer gezelschapskringen veel gewag maken van een nieuw blijspel, hetwelk beaumarchais, onder den titel van la folle Journée, ou le Mariage de Figaro, had opgesteld. Hij zelf was gewoon, in gezellige zamenkomsten zijne stukken voor te lezen, en naar het geluk, hem zulks te hooren doen, werd zoo ijverig getracht, de vertrekken, waar dit geschiedde, waren steeds zoo stikkend vol menschen, dat het slechts aan de minsten hunner gelukken mogt, alles volkomen te verstaan. Ondertusschen wist men toch zooveel, dat de zegepraal van verstand en bekwaamheid over rang en geboorte, de vernedering der grooten onder het

[p. 261]

meer schitterend genie der geringeren, het met bitterheid ontworpene tafereel der maatschappij, zoo als zij destijds was, de gebreken van het staatsbestuur, enz. den hoofdinhoud uitmaakten, en dat dit met even zoo groote behendigheid als met bijtend vernuft en ongehoorde stoutheid in betrekking op de Bastille, de policie, de wetten op de drukpers en de censuur was uitgewerkt. Het ten tooneele voeren van dit reeds zoo beroemde stuk werd algemeen gewenscht, en de voornaamste personen bezigden hunnen invloed, om verlof tot de voorstelling daarvan op het Théâtre Français te verwerven. Lodewijk XVI liet zich het manuscript, in tegenwoordigheid zijner Gemalinne, door Madame de campan voorlezen. Hij vond het stuk gansch niet voortreffelijk, en verklaarde zich, toen hij de beruchte alleenspraak, (5de bedrijf, 3de tooneel) waarin verscheidene takken van het bestuur vinnig aangetast worden, gehoord had, zeer stellig tegen den schrijver, als iemand, die met alles, wat in een welgeordenden Staat heilig behoorde te zijn, den spot dreef; het stuk, zeide hij, mogt in geen geval ten tooneele gebragt worden. Beaumarchais liet zich door deze uitspraak des Konings niet afschrikken; integendeel zeide hij, ‘te wenschen, dat zich nog grootere hinderpalen en meer vijanden mogten opdoen; hij zou wel middel vinden om daaraan het hoofd te bieden.’ Ook deed hij, zonder zich om iets te bekreunen, het stuk door de bekwaamste tooneelkunstenaars van het Théâtre Francais instuderen; de opvoering werd vastgesteld en met ongeduld verwacht, en toen nu, daar de zaal reeds tot stikkens toe vol was en koets bij koets naar den schouwburg snelde, het verbod kwam om er mede voort te gaan, had beaumarchais zijn eigenlijk oogmerk ten volle bereikt, 'twelk was, het ongeduld der kijklustige Parijzenaars tot het toppunt van misnoegen te drijven. Hij wist, dat hierdoor reeds, zonder eenigen verderen aandrang, de tegenzin van lodewijk XVI verwonnen zou zijn; en werkelijk werd ook, na verloop van eenige maanden, de opvoering van het stuk veroorloofd. De drift om het te zien was niet verflaauwd. Tien uren vóór dat de kas geopend werd, stond zoo goed als geheel de hoofdstad voor de deuren van den schouwburg. Beaumarchais had in één uur tijds vijftig brieven met verzoek om biljetten ontvangen; op den dag der voorstelling zond de Hertogin van bourbon reeds ten 10 ure des morgens hare bedienden aan de kas, om op de uitdeeling der biljetten te wachten, die eerst ten 4 ure beginnen moest; reeds ten 2 ure poogde de Gravin van ossun, met eene haar anders in geenen deele eigene beleefdheid, zich een' weg door de menigte te banen, terwijl Madame de talleyrand, ondanks hare aangeboren gierigheid, den driedubbelen prijs voor eene loge betaalde. In het ontzettende volksgewoel zag men Lodewijksridders met Savoijaarden el-

[p. 262]

kander dringen en stooten; de wacht werd van haren post geschoven, de deuren werden ingeduwd, de ijzeren traliehekken verbroken; men verstikte bijna in het gedrang, en toch achtte men zich gelukkig, wanneer men slechts ééne schrede voorwaarts kon geraken. Velen wierpen hun geld in de kas, zonder loodjes magtig te kunnen worden. Driehonderd der aanzienlijkste personen hadden zich, om bij het openen der kas tegenwoordig te zijn, reeds des morgens in den schouwburg begeven en er het middagmaal genuttigd. ‘Ons heiligdom,’ zegt fleury, een der tooneelisten, die in het stuk medespeelden, ‘ was in een gaarkeukens-eetzaal verkeerd. Men werd schier doof van het geklepper der borden, het gerinkel van lepels en vorken, het musketvuur der springende kurken.’ In de zaal zelve zag men het schitterendste verzameld, wat Parijs slechts immer binnen zijne muren bevatte; al de Prinsen van het Koninklijke huis, en onder hen den Graaf van provence, in de groote loge; voorts de eerste heeren van het Hof, de uitstekendste kunstoefenaars, de beroemdste schrijvers, de rijkste kapitalisten, en een vonkelende krans der schoonste en elegantste dames in de voorste rij der loges. Alles trilde van ongeduldige verwachting; in elk deel der zaal werden overluid driftige gesprekken gevoerd, en dat alles gold beaumarchais en zijn stuk. Geene dier schoone toeschouwsters wilde weten, dat zij zijne eigenlijke slagtoffers waren; dat hij zich niet ontzag, den flikkerglans, die de hoogere kringen der maatschappij omgaf, zonder genade aan te tasten, den bittersten hoon er over uit te storten, en hun blinkend prachtgewaad van boven tot onder stuk te rijten! Volgens het oordeel der kunstregters, overtrof de eerste opvoering van den Figaro aan ensemble alles, wat men in langen tijd op het Théâtre Français gezien had. Snel volgden nu elkander twintig voorstellingen, die aan het theater honderdduizend frane; opbragten; doch ook bij al de volgende opvoeringen bemerkte men nog denzelfden toeloop van lieden uit de stad, de provinciën en het buitenland. In het geheel had de Bruiloft van Figaro 75 voorstellingen; eene zoo ongehoorde zaak, dat beaumarchais zeide: ‘Je sais quelque chose de plus fou que ma pièce, c' est son succès. (Nu weet ik iets, dat nog gekker is dan mijn stuk; den toeloop, dien het heeft.)’ De eene uitgaaf van het werk volgde de andere; de buitenlandsche schouwburgen deden in aller ijl een stuk, dat zoo veel opgang maakte, vertalen, en de tooi der dames onderging eene wezentlijke verandering door de kapsels à la Figaro en à la Susanne. - Zoo begon de Revolutie, die den Koning, zijne familie en zoo veel, wat in Frankrijk goed en edel was, het leven gekost heeft!