Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1848

Frederik Soulié.

‘Parijs is het vat der Danaïden. De lagchende droomen der dweepende jeugd, de trotsche ontwerpen van den bedrijvigen man, het naberouw en de kommer van den ouderdom - alles neemt het in zich op en behoudt er niets van! - O, gij jongelingen, welken het noodlot nog niet in dezen onverzadelijken, alverterenden dampkring getrokken heeft, gaat, wanneer gij den prikkel der eerzucht, den dorst naar roem in uw binnenste gevoelt, gaat toch niet naar Parijs! Want, verlangt gij van het volk een oplettend oor voor het ware, het schoone, het gewigtige, dat gij misschien hebt voor te dragen, het heeft daartoe noch lust noch tijd, omdat het zijne ongedeelde oplettendheid te schenken heeft aan de ruwe voortbrengselen van den eersten besten beuzelenden broodschrijver, of aan de het haar te berge jagende verhalen van eenig dagblad van het strafregt. Maar aan u roept het Parijzer publiek toe: scheert u weg, of - amuseert mij! Bij mij zijn adstringerende middelen, moxa, noodig, om mijn verstompt gevoel te wekken; afschuwelijke bloedschanden, nooit gehoorde gruweldaden, verkrachting van alles, wat den mensch dierbaar en heilig is, bacchanaliën der zonde, hartstogten die alle maat en perk overschrijden. Kunt gij dat, zoo laat hooren; ik zal naar u luisteren, zoo lang uwe pen scherp en giftig genoeg is, om mijne vereelte, verkankerde verbeeldingskracht te prikkelen en ze, door zinnenkitteling, voor een oogenblik in het

[p. 67]

leven terug te roepen; kunt gij dit niet, zoo gaat en sterft in armoede en onbekendheid! - Hoort het, jongelingen: in armoede en onbekendheid! - En dan? Wat doet gij dan? Gij neemt eene pen, neemt een blad papier, schrijft bovenaan: Gedenkschriften van den Duivel, en zegt tot uwe eeuw: ‘Welnu, madame, gij wilt gruweltooneelen, allerlei ongehoorde afgrijselijkheden, om er u aan te laven, te verlustigen, te ontvlammen; komaan, hier hebt gij er - een geheel stinkriool vol!’...

Het geheele leven van frederik soulié is in deze weinige regels omvat, die hij in 1837, in de bittere voorrede tot een boek vol van wilden wrok en van het grievendst naberouw, schreef. Hij schilderde daarin onlijdelijke zielspijnen, vreemd verwikkelde avonturen, ongehoorde tragediën, en rigtte daarmede, op eenen dag van wanhoop, voor den Satan eene onvergankelijke triumfzuil op! Want geene schrijfpen was het, waarmede hij dit boek opstelde; het was eene gloeijende kool vuurs; zijn duivel ook was geen gewone duivel, niet de bokspoot, dien ieder kent; neen, hij droeg den zwarten rok, de glacé-handschoenen trots den best walsenden saletjonker, en was daarbij zoo eerlijk als een staatsprocureur. De jongman, wiens bezwering hem uit den afgrond riep, om armoede en onbekendheid te ontvlieden, had haast, om het pand van zijnen rok te grijpen en zich door hem te laten wegvoeren. Voorlang, misschien voor altijd, zag hij af van het liefdesgekoos met de Muzen zijner jeugd en zijner ziel; hij ondernam eene verre reis door al de bogtige kronkelpaden van het doolhof dezes levens: door alcoven, boudoirs, kantoren, kroegen, bordeelen, speelhuizen, regtszalen en gevangenissen. Was vandaar wel immer een terugkeer mogelijk?

Ach! ook nimmer is hij teruggekeerd. Van dien tijd af was zijne poëzij eene poëzij op degen of pistolen; het plectrum, dat voormaals zijne snaren tokkelde, werd in zijne hand tot een moordmes, dat hij in de borst der menschheid dompelde en het er in omkeerde en rondwrong - alles om den wille van den roem! Ternaauwernood dat hij zich nog somwijlen zijnen vroegeren Genius herinnerde, zoo als in

[p. 68]

den Lion amoureux. De booze geest, aan wiens verheerlijking hij zijn talent gewijd had, gedoogde zulks niet, maar dreef hem, met honend spotgelach, rusteloos, ademloos, onophoudelijk voorwaarts. Arme soulié, gij, tot dichter geboren, als dichter gestorven, en toch, zoo lang gij leefdet, nimmer, ook slechts een uur lang, een waarlijk gelukkig dichter.

Zijne vrienden hebben, aan het graf des schrijvers, van den mensch gesproken: wij willen, aan het graf van den mensch, onderzoeken, wat hij als schrijver geweest is. Hij voerde ontegenzeggelijk eene wakkere pen, bezat een' krachtigen geest en onbetwistbaar ook groot talent. Hij heeft meer dan honderd boekdeelen in het licht gegeven, heeft romans, drama's, geschiedkundige werken, kritische opstellen en opera's geschreven, kortom hij heeft de letterkunde in onderscheidene vakken beoefend. Zonder balzac's gaaf van waarneming, zonder het hartstogtelijke pathos van george sand, zonder de schitterende voordragt van alexander dumas, handhaaft hij toch de plaats, die hem nevens deze allen toekomt. Zij bezitten vernuft, bevalligheid, verbeelding, liefde, hartstogt; maar wat soulié boven hen vooruit heeft, is kracht, eene kracht, die al wat hij overigens gebrekkigs heeft vergoedt. Hoeveel gespierdheid is er niet in zijne drama's! Zijne Clotilde, de Gedenkschriften van den Duivel en de Closerie des Genêts behooren tot de merkwaardigste voortbrengselen der nieuwere Fransche literatuur.

In het jaar 1830 debuteerde hij met drama's naar de wijs van shakespeare en twee of drie romans in den smaak van walter scott. Zijne drama's werden uitgefloten, gelijk men destijds alle drama's uitfloot. ‘Welk erbarmelijker handwerk bestaat er wel, dan dat van tooneelspelschrijver!’ roept hij ergens uit. ‘Zie, daar trappen zij mijn stuk onder de voeten en kennen het niet eens!’ Later verbond hij zich met verscheidene andere dramatische schrijvers tot gemeenschappelijke bewerking van tooneelstukken. Van de comedie verviel hij tot het drama, van dit kwam hij op den roman, en allengskens geraakte hij uit

[p. 69]

de armoede en onbekendheid en werd - frederik soulié.

Nu werkte hij alleen. Zijne romans Clotilde en Diane de Chivry werden geheel Frankrijk door gelezen. Hij was de Heros der Feuilleton-romans. Fier wandelde hij er in rond, als een cavalier met laarzen, sporen en karwats. Tien jaren lang schilderde hij den toestand onzer hedendaagsche zamenleving in al hare verscheidenheid en met de somberste kleuren, die hij aan het palet van eenen Helle-breughel ontleende; tien jaren lang sidderde eugène sue, sidderden alle vuurspuwers, alle zwartschilders der Fransche romantiek voor zijn talent. Hij kende geene vrees, noch voor spoken, noch voor spookdichters! Eerst toen de kritiek moede werd hemzelven te jagen en te havenen, schreef hij kritieken, en de geheele wereld lachte met hem over zijne offers! - Gelijk hij afscheid genomen had van de groote dames der komedie, zeide hij naderhand ook de groote dames in zijne romans vaarwel. Hij haalde nu zijne helden en heldinnen van de straat; hij bezocht hen op hunne vlieringkamertjes; weinig bekreunde hij er zich aan, of zij met lompen bedekt, of zij goed of slecht waren; het was hem genoeg, menschen te vinden. Hij werd de murillo der nieuwere Fransche romantiek. Het laatste door hem aangevangen werk liet hopen, dat hij tot de reine en ware poëzij wilde terugkeeren; maar, terwijl het heilig vuur dier dichtkunst op nieuw in zijnen geest begon te ontbranden, verliet zijn geest deze aarde; zijn hart was gebroken. Frederik soulié stierf in den ouderdom van 47 jaren.