Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1848

Iets over Hieronymus van Beverningh en Bruno van der Dussen; door Dr. G.D.J. Schotel, Predikant te Tilburg. Te 's Hertogenbosch, bij Gebr. Muller. 1847. In gr. 8vo. 190 bl. f 2-:

Met genoegen zetten wij ons neder; om een werk van den geleerden schotel aan te kondigen, handelende over twee mannen, die in het bijzonder, de een meer, de ander minder, op het tooneel der geschiedenis gehandeld en uitgeblonken hebben. Hieronymus van beverningh, de grootste vriend van jan de witt en bruno van der dussen! Men denke echter niet van beide beroemde staatsmannen hier eene volledige levensbeschrijving te vinden; dit was ook geenszins het doel van den Schrijver, daar hij slechts eene schets wilde geven, aan de geschiedenis van hunnen tijd ontleend, om daarin de belangrijkste fragmenten in te vlechten uit eene verzameling handschriften, door de genoemde staatsmannen nagelaten, die den Schrijver in handen waren gekomen.

Eene enkele inzage van dit werk zal iedereen van deszelfs belangrijkheid voor de geschiedenis des vaderlands en die onzer beroemde mannen overtuigen. Het is onmogelijk, een naauwkeurig overzigt van de vele belangrijke brieven en bijlagen, die wij er in aantreffen, hier in weinige woorden te geven. Wij willen echter het belangrijkste zoo veel mogelijk aanstippen, hetwelk voldoende zal zijn om den lezer met den tegenwoordigen arbeid des Schrijvers bekend te maken.

De titel geeft reeds te kennen, dat het werk in twee afdeelingen gesplitst is. Bladz. 2 tot 10 treffen wij allereerst aan vier brieven van melchior van beverningh aan zijnen zoon hieronymus, toen deze te Gouda ter Latijnsche Schole ging, en aldaar het onderwijs genoot onder den geleerden

[p. 571]

Rector jacobus hovius. Deze brieven zijn hoogst belangrijk, te meer daar allen, die over den beroemden staatsman geschreven hebben, ten aanzien zijner jopgelingsjaren veelal, bij gebrek aan berigten, het stilzwijgen in acht nemen, die, wij zeggen het den Schrijver na, een helder licht verspreiden over het karakter en den aanleg van den jeugdigen geleerde, van wien men toen reeds de grootste verwachtingen koesterde.

Op blad. 14 komt voor een brief van albertine, Prinses van Oranje, aan beverningh geschreven, toen deze, bij gelegenheid der onlusten in Groningen, ten voordeele van den Prins in 1659 was werkzaam geweest, waarvoor de Prinses in genoemden brief haren dank aan hem betuigde.

Op bladz. 80 vinden wij een' hoogst belangrijken brief van willem III, Prins van Oranje, die zich ten jare 1672 te Dieren bevond, aan van beverningh. Uit dezen brief blijkt, gelijk de Heer schotel teregt aanmerkt, de niet ongegronde bezorgdheid van den jeugdigen, doch reeds zoo helder in de toekomst zienden, Vorst, aangaande de zwakheid van het IJssel-frontier, hetwelk, op eene zoo groote uitgestrektheid tusschen de vestingen, eene menigte doorwaadbare plaatsen in den IJssel had.

Als Bijdragen, komen in het eerste gedeelte van het werk nog voor eenige fragmenten uit brieven van de witt en fagel, die door derzelver belangrijkheid ten volle de opmerkzaamheid verdienen, alsmede een uittreksel van het verbael der Gedeputéerden te velde in 1672, hetwelk voor den geschiedvorscher eene geheel nieuwe bron om uit te putten kan genoemd worden.

Omtrent bruno van der dussen, aan wien het tweede deel van het werk des Heeren schotel gewijd is, heeft de Schrijver, volgens eigene getuigenis, weinig kunnen ontdekken, dat niet overbekend was. Er is echter ook hier veel, de belangstelling van den geschiedschrijver overwaardig. Behalve eenige belangrijke brieven van willem buys, die wij bl. 77 tot 82 aantreffen, komt van bladz. 82 tot 142 voor een gedeelte van de geheime briefwisseling van scheltus, Secretaris van buys te Parijs, met van der dussen. Deze brieven zijn voor de kennis der staatkundige gebeurtenissen van dien tijd van zeer veel gewigt, en wij twijfelen niet, of velen zullen er den Schrijver dank voor zeggen.

Onder de Bijlagen, die van bl. 145 tot 190 voorkomen,

[p. 572]

treffen wij aan een Sommier van diversche Ampten, Chargien enz. van den Heer dirck jansz. loncq, door van beverningh vervaardigd; voorts bl. 154 een' brief van willem den I aan de regering van Gouda, waarin hij berigt geeft van de victorie op de Zuiderzee, en bl. 155 een' van maximiliaan van bossu, insgelijks aan de regering van Gouda geschreven, betreffende jonkheer arent van dorp, verder bl. 165 tot 182 eene Genealogie van beverningh en standart; eindelijk bl. 183 eenige aanteekeningen betreffende het buitenverblijf van beverningh, in der tijd, door c. van alkemade vervaardigd en aan diens handschrift ontleend.

Uit deze korte inhoudsopgave zal het gebleken zijn, dat er weder veel in dit werk voorkomt, dat elders niet te vinden is en voor de geschiedenis van ons vaderland zeer groote waarde heeft. Wij wenschen dus, dat dit werk door het Nederlandsche publiek met dezelfde belangstelling moge ontvangen worden, die aan des Schrijvers vorige geschied-, letter- en oudheidkundige voortbrengsels te beurt viel.

De uitvoering is net; het titelvignet, voorstellende de wapens van beverningh en van der dussen versiert het werk.