Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1848

De noodzakelijkheid van algemeen toezigt op het gebruik van Vergiften betoogd uit de menigvuldigheid der oorzaken van vergiftiging. Door A.W.M. van Hasselt, Med. en Chir. Doctor, Officier van Gezondheid der tweede Klasse bij 's Rijks Kweekschool voor Militaire Geneeskundigen. Te Utrecht, bij J.G. van Terveen en Zoon. 1848. In gr. 8vo. 141 bl. f 1-30.

Het onderwerp, in het bovenaangekondigd werkje behandeld, had oorspronkelijk tot eene voorlezing gediend,

[p. 550]

door den Schrijver in het Natuurkundig Gezelschap te Utrecht uitgesproken; aan deze voorlezing heeft hij uitbreiding en wijziging gegeven, en, zoodanig veranderd, haar aan een grooter publiek door den druk aangeboden. Bij de beoordeeling van het werkje van Dr. van hasselt moet men dezen oorsprong noodwendig in het oog houden; want hierdoor is veel slechts aangestipt, hetwelk anders voor eene meer uitvoerige behandeling geschikt zou zijn geweest. Niet minder moet men in het oog houden, dat het niet alleen voor geneeskundigen, maar - en zelfs wel hoofdzakelijk - voor leeken is geschreven, ten einde dezen opmerkzaam te maken op de veelvuldige gevaren, waarmede zij van vele zijden door vergiftige zelfstandigheden worden bedreigd. Het zij verre van ons, dat wij hiermede zouden willen zeggen, dat de geleerde Schrijver zijn onderwerp oppervlakkig behandeld heeft; integendeel, bijna op elke bladzijde draagt het werkje kenmerken van de groote belezenheid des opstellers, en van zijne bekendheid met al datgene, wat zoowel middellijk als onmiddellijk met zijn onderwerp in verband staat. Maar hij heeft van die belezenheid met eene wijze spaarzaamheid gebruik gemaakt, en alleen datgene medegedeeld, hetwelk hij rekende onder het bereik te vallen van die lezers, voor welke hij hoofdzakelijk zijn boek bestemde. Het is dus vooral door voorbeelden, uit de annalen der wetenschap bijeenverzameld, dat hij de noodzakelijkheid van een algemeen toezigt op het gebruik der vergiften heeft aangetoond; voorbeelden, welke door hunne afschrikkende kracht voor den leek oneindig meer bewijzen, dan het voortreffelijkste wetenschappelijk betoog. Wij nemen het dan ook als niets meer, dan als eene captatio benevolentiae, aan, wanneer Dr. van hasselt in zijne inleiding als 't ware verschooning vraagt, dat hij het waagt, om voor een gemengd publiek over vergiften te spreken. Wij zijn het met hem eens, dat in vele hedendaagsche romans dit onderwerp met te veel ligtzinnigheid is aangeroerd; met hem keuren wij het te veel ruchtbaar maken van toxicologische regtsgedingen door geschriften in de volkstaal af, vooral wanneer hierbij tevens de moeijelijkheid, ja dikwijls de onmogelijk-

[p. 551]

heid, om de misdaad regtens te bewijzen, wordt aangetoond, omdat door zulke geschriften menigeen met die misdaad gemeenzaam wordt gemaakt, en tevens de kansen leert kennen, om de straf van den wereldlijken regter te ontgaan. Iets geheel anders is het, wanneer men zoodanig over vergiften spreekt als onze Schrijver; dergelijke geschriften verdienen onze onverdeelde toejuiching, zoowel om het oogmerk, waarmede zij zijn opgesteld, als, gelijk van het aangekondigde werk mag gezegd worden, om de wijze van bewerking.

De Heer van hasselt beschouwt de vergiftiging uit zes verschillende oogpunten. 1^o. De vergiftiging door toeval, door onkunde of roekeloosheid, door snoeplust of onvoorzigtigheid. De verschillende gevaren, welke ons hierdoor in de drie rijken der natuur omringen, worden met levendigheid geschilderd en in de bijzonderheden nagegaan; die gevaren dreigen in onze huiskamers, in onze keukens, in onze tuinen, van onze huisdieren enz., hetwelk alles door voorbeelden wordt gestaafd; tegen die gevaren kunnen wij ons behoeden door huiselijke waakzaamheid, door uitbreiding van kennis der meest dagelijksche oorzaken tot toevallige vergiftiging, door openbaar toezigt op somtijds vergiftig voedsel, door beperking van onbeperkt oeconomisch-technisch gebruik van vergiften, door vermindering van vergiftige voortbrengselen uit het planten- en dierenrijk. - Eene tweede algemeene reeks van vergiftigingen vindt haar ontstaan in winzucht en gebrek, door deels toevallige, deels opzettelijke verontreiniging of vervalsching van meerdere [verscheidene] levensbehoeften en voorwerpen van weelde. In dit hoofdstuk wordt, behalve van de vergiftige inmengsels in brood en in verschillende dranken, ook over het vleesch van zieke runderen gesproken, over de bonbons etc. Om hier onheilen te verhoeden, zijn voorzeker wettelijke verordeningen en een zorgvuldig toezien op het naleven dier verordeningen uiterst noodzakelijk. - In de derde plaats kan vergiftiging het gevolg wezen van een onvoorzigtig gebruik van geneeskrachtige zelfstandigheden. De Schrijver spreekt hier 1^o. over de geheime volksmiddelen, welke ons

[p. 552]

vooral van uit het buitenland toestroomen, en door winkeliers, ja zelfs door gewetenlooze apothekers, in hoogdravende courantenartikels, voor de onnoozele lijders, hoog worden opgevijzeld^(*); vervolgens over de huismiddelen, welker verstandig en matig gebruik de Schrijver niet wraakt, maar waarbij toch omtrent vele eene waarschuwende stem noodig is; en 3^o. over de eigenlijk gezegde geneesmiddelen, welke door onvoorzigtigheid van den patiënt of zijne oppassers, door zorgeloosheid bij de bereiding of aflevering, of ook langs andere wegen gevaarlijk kunnen worden. Het is hier vooral, dat de onheilen door een goed georganiseerd geneeskundig toevoorzigt kunnen worden voorkomen. - Eene vierde oorzaak van vergiftiging ligt in de uitoefening van sommige ambachten, bedrijven en beroepen. Het ligt op den weg der geneeskundige policie (welke bij ons te lande nog zoo veel te wenschen overlaat) om hier onheilen zooveel mogelijk te voorkomen. - Zelfvergiftiging is het vijfde punt, hetwelk de Schrijver behandelt; terwijl hij in het laatste hoofdstuk den vergiftmoord beschouwt. Als middelen, om dezen zoo veel mogelijk te bemoeijelijken, stelt de Schrijver voor: het verbieden van een te vrij gebruik van vergiften, het moeijelijk maken en openbaren van den aankoop van vergiften, het zintuigelijk waarneembaar maken derzelve, het beteekenen van vergiftige stoffen als zoodanig.

Dit is de korte inhoud van het werkje van Dr. van hasselt, waaraan de lezer, met ons, na deze opgave, den lof van beknoptheid en zaakrijkheid niet zal ontzeggen. Wanneer hij zich de moeite geeft het boekje zelf door te lezen, zal hij tevens ontwaren, dat het met zaakkennis is geschreven. Wij bevelen hem die lezing dringend aan, in het belang van hemzelven en van zijne huisgenooten. Wij wenschen, dat menige wenk, in dit geschrift gegeven, ook in een staatsgeneeskundig opzigt behartiging moge vinden.

(*) Wie denkt hier niet aan de Holloway-pillen en de Holloway-zalf, welker walgelijke aanprijzing men bijna dagelijks in de dagbladen lezen kan?

[p. 553]

Het doet ons pijnlijk aan, wanneer wij bedenken, hoe verre wij hier te lande in dit opzigt bij andere beschaafde natiën achterstaan, hoe gebrekkig onze geneeskundige staatsregeling is, en hoe weinig waarborgen zij oplevert tegen vergiftigingen door toevallige en andere oorzaken. Moge het werk der Commissie, onlangs tot het herzien der geneeskundige wetten door de hooge Regering aangesteld, ook in dit opzigt heilzame vruchten dragen, en mogen wij niet ook weder van haar moeten zeggen, zoo als van vroegere dergelijke Commissiën: Parturient montes, nascetur ridiculus mus!