Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1848

Leerrede over 2 Korinthe IX:12-15. Een woord van opwekking aan de Nederduitsche Hervormde Gemeente te Dordrecht tot liefdadige medewerking in de oprigting van een Bestedelingenhuis voor oude Mannen en Vrouwen. Door W.R. Veder, Theol. Doct. Te Dor-

[p. 539]

drecht, bij Blussé en van Braam. 1847. In gr. 8vo. 38 bl. f :-50.

De breede titel vermeldt het naaste doel, waartoe deze Leerrede uitgesproken en daarna uitgegeven werd. De Dordrechtsche Gemeente, bij het bezit van eene welgeregelde en ijverig beheerde Diakonie, en bij het aanwezen van twee welingerigte Gestichten van de soort, welke men Hofjes noemt, blijft nog altijd een Oude-mannen- en vrouwenhuis ontberen. Onder den naam van Bestedelingen worden de oude menschen van wege de Diakonie, door nijvere behoeftige familiën geherbergd en verpleegd. Wie ooit die kosthuizen der armen bezocht, en daarbij de gelegenheid heeft gehad, om de Armen-Gestichten in andere steden te bezoeken, met hunne ruime, heldere en frissche eet-, slaap- en zickenzalen, met hunne godsdienstige oefeningen, onderwijzingen en lees- of biduren, in een woord, met al wat een arme in den avond van zijn leven redelijkerwijze voor zich verlangen mag, moet wel doordrongen zijn van den wensch, dat eene Gemeente, die den welverdienden roem heeft van kerkelijken en godsdienstigen zin, niet langer op zoo gebrekkige wijze hare armen in hunne grijsheid verzorge. Er is nu in het laatst van het vorige jaar eene poging gedaan, om dien wensch vervuld te zien. De bovenstaande Leerrede werd, als een woord van opwekking tot dat goede werk, op den 14 November, des avonds in de Groote Kerk uitgesproken, en geheel ten voordeele der bedoelde inrigting in druk uitgegeven.

Niet enkel om het weldadige doel, maar ook om inhoud en vorm zijn wij met dit product van kanselwelsprekendheid hoogelijk ingenomen. En toch, naar recensentenäard, beginnen wij met twee aanmerkingen. De eerste betreft de keus der zangversen: Voorzang Gez. 72 vs. 1, 2. Tusschenzang Gez. 82 vs. 7, 8. Nazang Gez. 72 vs. 3, 4. Weldadigheid aan armen is alzoo het thema zoo wel van de Gezangen als van de geheele Leerrede. De gebeden zullen wel daarmede overeengestemd hebben, en alzoo werd de godsdienstige aandacht der Gemeente geheel en uitslui-

[p. 540]

tend op dat ééne onderwerp bepaald. Wij houden dit voor eene al te consequente toepassing van het beginsel der eenheid. Zoo verre mag onze kerkelijke gewoonte, om de Leerrede tot middelpunt van geheel onze godsdienstoefening te stellen, niet worden uitgestrekt. Vooral wanneer het onderwerp zoo speciëel is, moet door Gezang en Gebed voor meer algemeene stichting gezorgd worden, zonder dal daarbij eene wenschelijke eenheid schade behoeft te lijden. Wij zouden b.v. aan eene lofzegging, uit de waarde des Evanlies, de liefde van God, het heilige voorbeeld van jezus, of de onderlinge betrekking der Christenen ontleend, boven dezen, daarenboven nog al prozaïschen lof der weldadigheid, voor het Godsdienstig gezang de voorkeur gegeven hebben. Dan ware, zoo wij meenen, beter gezorgd voor de behoefte aan heiliging en troost, die voor velen iets anders eischte dan eene uitsluitende aanbeveling der welda digheid. - Onze tweede aanmerking geldt het gebruik van den Tekst in het Tweede Deel der Leerrede. De inhoud namelijk van dat Deel wijst veel meer op het geheele achtste en negende Hoofdstuk, dan wel bepaaldelijk op de gekozene en voorgelezene Tekstverzen heen. Wij keuren dit in zich zelf niet af, maar dan ware eene andere kens, b.v. van H. VIII vs. 7, 11 of IX vs. 7, 11, naar wij gelooven, meer doelmatig geweest. Of zoo de hier gekozene Tekstverzen gevolgd worden, dan moet uitsluitend over de vruchten, uitwerkselen, gevolgen der weldadigheid gesproken worden, waarbij het wel niet moeijelijk kon zijn, al het wezentlijke op te nemen, dat hier, sub 1, 2 en 4 over de voorwerpen, de gronden van verpligting, en de drangredenen der weldadigheid gezegd is geworden.

En wat is er nu, na deze aanmerkingen, in deze Leerrede te prijzen? Vooreerst, dat iedere aandachtige hoorder zich den inhoud en zin van eene vrij uitvoerige bijbelplaats op bevattelijke en ouderhoudende wijze heeft verklaard, en daarmede zijne kennis van den toestand der vroegste Gemeenten en van hare onderlinge betrekking heeft vermeerderd gezien. Daarenboven is de Christelijke weldadigheid in het algemeen, en het bedoelde liefdewerk voor de Dor-

[p. 541]

drechtsche armen in het bijzonder, zoo gepast en krachtiglijk aangeprezen, dat eene goede uitwerking op hart en wandel wel niet heeft kunnen achterblijven. Nog is er in plan en verdeeling der Leerrede eene lofwaardige eenvoudigheid betracht; eene meer dan gewone zuiverheid van denken en gevoelen straalt in alles door; eene heldere en welluidende taal en stijl, nu en dan niet zonder verheffing van toon, strekken dezer kanselrede tot niet geringe aanbeveling, terwijl bij dat alles, gelijk wij uit ervaring weten, een waardig uiterlijk de innerlijke kracht der rede onverzwakt en onverminderd aan de hoorders mededeelt. Het bevreemdt ons niet, dat de aanzienlijkste Gemeenten van ons Vaderland dezen Prediker voor zich begeerd hebben. Dat hij herhaaldelijk die roepstemmen afwees, strekt der Dordrechtsche Gemeente, en de wijze waarop hij het deed, hem zelven tot eer. En toch, wanneer vroeger of later die roepstemmen nog eens tot hem kwamen, twijfelen wij, of hij ze zou mogen afwijzen, zonder ontrouw aan zijne roeping en aan christus den Heer. Luk. XIX:15.

Het ware niet oneigenaardig geweest, indien een historisch berigt van de bestaande inrigtingen voor de armen te Dordrecht, eene breedere opgaaf van hetgeen tot oprigting van het gewenschte Bestedelingenhuis gedaan is of zou worden, en soortgelijke bijzonderheden aan deze Leerrede toegevoegd waren geweest, waardoor zij nog beter tot een blijvend aandenken voor die plaatselijke Gemeente had kunnen strekken. Misschien biedt de gunstige uitslag der aangewende pogingen aan den Heer veder, of een ander der Dordrechtsche Predikanten nog wel de gelegenheid aan, om dezen wensch te vervullen.