Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1848

[p. 372]

Schets der Technologie, enz. Naar het Hoogduitsch van W.A. Rust. IIIde en IVde Stukje. Te Gouda, bij G.B. van Goor. 1847. In kl. 8vo. bladz. 261-526, XIV bl. Register. f 2-40.

Met deze twee stukjes is dit werk volledig. Zij bevatten, in zeven hoofdstukken, de technische aanwending van het hout, waarin over het hout in het algemeen en de verschillende soorten in het bijzonder gehandeld wordt, (waarbij verzuimd is, dat het hout der verschillende geslachten van den populier van uitgebreid gebruik is voor de klompenmakers) zoo tot werkhout als tot verkoling; het teer- en pekbranden, en de vervaardiging van zwartsel. Verder de winning en aanwending van verschillende harsen en oliën, dat, voor zoo ver het de inzameling van de harsen aangaat, ten deele ook in het vorige hoofdstuk had kunnen behandeld zijn; de vernisbereiding, die van het zegellak en van het lichtgas komt hierbij in aanmerking. Het laatste heeft in onzen tijd eene groote uitbreiding erlangd. Dan de technische aanwending (waarom dezen germanismus niet overal vermeden door de aanwending van het woord gebruik?) der dierenhuiden, pezen, vetstoffen en andere dierlijke stoffen, waarbij wij niets vonden, hetgeen er toch behoorde, over de bereiding van het hoorn tot velerlei gebruik, van darmsnaren, enz. daar het hoofdstuk alleen handelt over de bereiding van leder lijm, kaarsen en zeep. Dit hoofdstuk is een van de minste in het geheele werkje. Nu volgt de winning en (weder) aanwending van spin- en weefbare stoffen, als wol, katoen, vlas, zijde; het bleeken, de katoendrukkerij en het viltwerken. Het uittrekken der vlasplant wil de Schrijver in den herfst doen plaats hebben!! Julij is toch wel geen herfst, en het zaaijen van lijnzaad in Julij als laatvlas is, in ons vaderland ten minste, niet in gebruik. Het mag met deze en honderd andere bijzonderheden in Duitschland zoo zijn; de Vertaler heeft, door het onveranderd overbrengen, genoeg getoond, het moeijelijke van zijne taak niet te hebben ingezien, toen hij die op zich nam. Waarlijk, indien er één boek is, dat niet, als een thema, letterlijk overgebragt kon worden, dan is het dit. Honderd plaatsen geven er de bewijzen van. Voorts: de technische vervaardiging en aanwending van het papier, bevattende het papiermaken, de fabricatie der ge-

[p. 373]

kleurde papieren en behangels, het vervaardigen der speelkaarten, de boekdruk- en houtsnijkunst, het plaatsnijden, de staalgravure, en de steendruk. Daarna de vervaardiging van hetgeen gisting vordert, als bierbrouwen, brandewijnstoken, wijnbereiden, azijnvervaardigen, broodbakken en stijfselmaken. En eindelijk de bereiding van suiker, zoo uit suikerriet als uit bietwortelen, ahorn en zetmeel.

Eene bespottelijke aanmatiging zou het zijn, wanneer Ref. zich uitgaf, al de hier behandelde fabriekmatige bewerkingen zoo in den grond te verstaan, dat hij naauwkeurig kan oordeelen over hetgeen er hier van gezegd wordt. Sommige zijn overeenkomstig hetgeen hij van elders kent; andere wijken daarvan min of meer af, gelijk trouwens hetzelfde produkt in de eene fabriek op die in de andere op gene wijze wordt vervaardigd, schoon in de hoofdzaak op dezelfde. Nog andere voorschriften zijn zoo, dat men niet kan nagaan, hoe er de Schrijver (die ongetwijfeld ten aanzien van sommige technische bearbeidingen ook op de aanwijzingen van anderen heeft moeten afgaan) aan mag gekomen zijn. Zoo schrijft hij tot de bereiding van het brood voor, eerst het deeg 8 uren te laten gisten, daarna andermaal te kneden en nog 4 of 5 uren, het dan nogmaals dooreen te werken, en dan nogmaals 1 of 1½ uur te laten rijzen!! Als men goede gest heeft, is een uur gistens voldoende, en het is onmogelijk na te gaan, hoe de Schrijver aan al dien omslag en die vele uren rijzens komt. Hier en daar is de voordragt onduidelijker, dan zij had behoeven te zijn, indien men haar door eenige afbeeldingen helderder had gemaakt. Op den goedkoopen prijs van dit geschrift valt toch niet bijzonder te roemen, schoon de uitvoering goed en de druk compres is.