Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1848

De Vaandrig, of Vaderlandsliefde en Heldenmoed. Een oorspronkelijk Verhaal uit den tachtigjarigen Oorlog, voor de Jeugd. Met Platen. Te Haarlem, bij J.B. van Loghem, Jr. In kl. 8vo. 78 bl. f :-80.

Opdat de lof, dien wij, waar wij dit slechts mogen doen, gaarne toekennen aan boekjes, die geschreven worden om aan onze jeugd eene voor verstand en hart nuttige en aangename lektuur te verschaffen, eenige waarde hebbe en vertrouwe inboezeme, behooren wij, waar daartoe aanleiding is, gegronde aanmerkingen niet achter te houden. Zuiverheid van taal is voor jeugdige lezers een onmisbaar vereischte in hetgeen voor hen bestemd is; daarom hinderde ons, hier vooral, den kracht voor de kracht, en: zijt gij den bode voor de bode. Dat het dooden van zichzelven ten nutte van het vaderland verschoond, verontschuldigd wordt, laten wij nog eens gelden; maar dat men zich vooraf, zelfs onder eede, verbindt, niet slechts om zich ten dienste des vaderlands aan eenen bijna gewissen dood bloot te stellen, maar om onder zekere omstandigheden zichzelven te dooden, is eene verbindtenis, die wij ongaarne der jeugd als een voorbeeld van navolging voorgesteld zien. Voor het overige is de edele opoffering van den Vaandrig wel waardig en wel geschikt om voor de jeugd bewerkt te worden. Niettegenstaande het aangemerkte, erkennen wij dan ook, dat doorgaans in het werkje een goede geest heerscht. De uitvoering is net, en de beide plaatjes verstrekken voorzeker tot aanbeveling van het werkje, als een geschenk voor kinderen.

[p. 357]

Vertaalde Romans.

Verscheidene dier schriften liggen, en sommige reeds zoo lang, dat wij ons waarlijk voor de boeken schamen, op onze schrijftafel te wachten naar aankondiging en beoordeeling. Konden ze spreken gelijk de Vertalers en Uitgevers, zij zouden ons van tijd tot tijd wel eens onzen pligt herinneren; want de laatsten hebben niet geheel ongelijk, wanneer zij vooral spoed in de bekendmaking door middel ook van ons Tijdschrift verlangen. Sommige hebben die bekendmaking zelfs in het geheel niet meer noodig. En als wij nog langer verwijlen, maken wij, om het met den Heidelbergschen Katechismus te zeggen, ‘de schuld nog dagelijks grooter.’ Beter dan nog een kort woord, dan in 't geheel geen. Kortom, Rec., die met de enge ruimte moet te rade gaan, die hem voor eenige van deze schriften kan vergund worden, zal, gelijk hij vroeger meermalen deed, onder den algemeenen, aan het hoofd van dit verslag staanden titel, een paar woorden van een elftal Romans zeggen.

Hij begint met een boek, dat meer naar den vorm, dan naar den inhoud, tot de romantische literatuur behoort, namelijk:

Paul gerhardt. Door den Schrijver van: spener in Dresden. Uit het Hoogduitsch, door r.p. verbeek, Predikant te Doorn. II Deelen. Te Utrecht, bij J.G. van Terveen en Zoon. 1847. In. gr. 8vo. 507 bl. f 5-25.

Met welverdiende toejuiching ontving ons publiek de uitmuntende vertaling, door den Eerw. verbeek bezorgd van het voortreffelijke geschrift, waarin een ongenoemd Schrijver den edelen bevorderaar van de praktijk des Christendoms philip jacob spener in zijn leven en zijne werkzaamheid ten tooneele voerde. Met geene mindere goedkeuring zal zij, vertrouwen wij, het tegenwoordige ontvangen, van hetwelk de beminnelijke gerhardt, door zijne geestelijke liederen hier en daar ook bij ons niet onbekend, de hoofdpersoon is, wiens open, minzaam gelaat, dat reeds gunstig voor hem inneemt, het eerste deel versiert. Er ligt ook over dit werk een waas van de aantrekkelijkste godsdienstigheid; daarbij is het verhaal op zich zelf zoo onderhoudend, en de personen van verschillenden stand en karakter zijn zoo aangenaam, zoo natuurlijk om den hoofdpersoon gegroepeerd, dat men het boek niet onvoldaan uit de hand zal leggen, ook al had men het niet opgeslagen tot voeding van den geest en verheffing van het hart. En toch zouden wij den lezer of de lezeres diep beklagen, die geenen hoogeren indruk er van medenam, dan dien van den tijd te hebben gekort in ledige oogenblikken. In een levendig beeld stelt het de waarheid voor, dat de Godsdienst beminnelijke menschen maakt; het kweekt geene sombere droefgeestigheid, maar opgeruimde blijmoe-

[p. 358]

digheid; en, terwijl wij den Eerw. Vertaler danken voor zijnen welgeslaagden arbeid, prijzen wij dien met volle ruimte aan, dat met opzet doende in eene aankondiging, die het nog bepaalder onder het oog der romanlezende wereld brengt.

Wegens het gelijksoortige in den hoofdpersoon laten wij volgen:

De Dorpspredikant. Naar het Hoogduitsch van julius kell. Te Groningen, bij P. van Zweeden. 1847. In gr. 8vo. 211 bl. f 1-50.

Het korte voorberigt van den Vertaler laat niet na, de verwachting van dit boeksken zeer hoog te spannen. Het spreekt van ‘krachtige trekken,’ van ‘innig genoegen,’ waarmede hij het las, van ‘lof van Duitsche tijdschriften;’ het wil de Schetsen uit de Pastorij van Mastland bij dit Duitsche Romannetje hebben herinnerd. Daardoor heeft de Vertaler er zelf eenigzins schuld aan, wanneer het schrikkelijk tegenvalt. Een boek vol geest en luim moet men bij geen onbeduidend geschrift vergelijken. Dat in beide een Dorpspredikant de hoofdpersoon is, dit zal wel het eenige raakpunt zijn. Nu, zoo zou men er ook eenen bekenden Roman van la Fontaine (en wel een' zijner beste) bij kunnen noemen. Niets wil Rec. afdingen op den Leeraar, die de waarde van zijnen stand diep gevoelt; maar het is alles in zulk eene smeltend sentimentele, mystieke overdrevenheid, in de manier der inkleeding (van de zaken spreken wij niet) van de Kerkklokstoonen, dat wij zeer twijfelen aan het tieren van dit verplante boompje op onzen bodem. Er is ook zoo veel Duitsche vorm in van biecht en dergelijke, in onze Protestantsche Kerk vreemde zaken - kortom, wij loopen er niet zoo hoog mede, en houden het daarvoor, dat de speculatiegeest van vertalen en uitgeven het eenige is, waardoor zich de overbrenging van dergelijke nesten verklaren, maar daarom nog niet goedkeuren laat.

Aan elkander gelijksoortig van titel, en hier en daar ook van inhoud, zijn:

Een Huisgezin uit den aanzienlijken stand. Door m. beckmann. II Deelen. Te Groningen, bij H.R. Roelfsema. 1848. In gr. 8vo. f 5-40.

en:

De grootheid naar de wereld. Een Roman uit het Hoogduitsch. II Deelen. Te Doesborgh, bij A.F.H. van Tr. de Bruyn. 1846. In gr. 8vo. 710 bl. f 5-40.

Beide zijn niet kwaad geschreven. Ze houden de aandacht vrij goed bezig, al wordt die juist niet zeer hoog gespannen. De conceptie van het tweede is veel belangwekkender dan die van het eerste, waarin de tegenstelling der beide zusters eigenlijk het voornaamste is. Maar ook dit on-

[p. 359]

derwerp van eene hoogmoedige, spilzieke, met eene nederige, in zichzelve hoogst voortreffelijke, is ook in de Romans wij ‘afgezaagd,’ en de mama maakt in het boek al even ellendige figuur als op het ellendig misteekende titelvignet.

De lezing van:

de Gravin van Quernheim. Naar het Hoogduitsch van levin schucking. II Deelen. Te Amsterdam, bij J.C. van Kesteren. 1846. In gr. 8vo. 490 bl. f 4-80.

vonden wij vrij vervelend. De Roman heeft in ons oog weinig wat hem aanbeveelt.

Beter is:

Clelia Conti. Een Verhaal van Ida, Gravin van hahn hahn. Door j.f. bosdijk. Te Utrecht, bij J.G. van Terveen en Zoon. 1846. In gr. 8vo. 300 bl. f 3-:

een roman, die zeer onderhoudend geschreven, goed vertaald, en eene loffelijke vermelding waardig is.:

Wij laten volgen eenigen, die mede van eene vrouwelijke hand zijn, maar uit de Noordsche letterkunde, die ongelijk meerdere frischheid heeft, en waarin, vooral onder de handen der bekwame Schrijfsters, welke haar tot sieraad strekken, zich eenvoudigheid, bevalligheid en uitnemende zedelijke strekking vereenigen.

Een Dagboek. Door fredrika bremer. II Deelen. Te Haarlem, bij A.C. Kruseman. In gr. 8vo. 415 bl. f 4-50.

is toevallig tot hiertoe onaangemeld gebleven. Het zal wel reeds geruimen tijd bekend en gelezen zijn geworden. Ons beviel het echter minder, dan b.v. de Buren of in Dalarna.

Nevens frederika sremer maakt sedert eenigen tijd grooten en in vele opzigten verdienden opgang de Schrijfster der twee volgende Romans:

Een Jaar. Door emilie flygare carlén. II Deelen. Te Amsterdam, bij C.F. Stemler. 1847. In gr. 8vo. 494 bl. f 4-90.

en:

Gustaaf Lindorm. Een Roman van dezelfde. II Deelen. Bij denzelfden. In gr. 8vo. 624 bl. f 6-25.

Het eerste dezer schriften onderscheidt zich van bijna alle Romans daardoor, dat het niet met het huwelijk der beide hoofdpersonen eindigt, maar aanvangt. De man is weduwenaar; de vrouw heeft haren verloofde door den dood verloren. Doch reeds in den avond van het huwelijk dezer beiden komt het tot woordenwisselingen en verklaringen, die hen met onderling goedvinden doen besluiten, alleen voor het oog der wereld gedurende een jaar zamen te leven, en daarna te

[p. 360]

scheiden. Het zonderlinge dezer positie heeft iets piquants. En gedurende dat jaar nu worden de gewaande echtgenooten door huiselijke tooneelen nu van elkander nog verder verwijderd, dan weder aan elkander nader gebragt, tot dat alles in een gelukkig, wezentlijk huwelijk eindigt. Der anders kiesche Schrijfster is D. I, bl. 80: Zij rilde op het denkbeeld, enz., eene uitdrukking ontsnapt, die zeker anders gemeend is, dan zij zal opgevat worden.

Gustaaf Lindorm heeft meer leven en handeling. Van de zijde der kunst heeft hij evenwel het gebrek, van hetwelk een Jaar vooral ook niet vrij is, en dat ons in de meeste Romans van flygare carlén hindert, de langgerekte zamenspraken, waarbij ieder somtijds eene geheele bladzijde achtereen het woord voert. De Vertaler heeft zich van zijne taak goed gekweten; kleine onachtzaamheden zag hij of de corrector over het hoofd: zoo vonden wij ergens (maar verzuimden het aan te teekenen) over zijnen tijd beslissen, voor: beschikken; en ik vergeef u, voor: ik vergeet u.

Van eene, zoo ver wij weten, bij naam niet bekende Schrijfster is:

De Vrouwen. Door de Schrijfster van: de Vriendinnen, de Nichten enz. II Deeltjes. Te Zaltbommel, bij J.P. Croll. 1847. In kl. 8vo. 275 bl. f 1-20.

Een goed geschreven verhaal van regt zedelijke strekking, welks goedkoope en kleine uitgave tot eene verzameling behoort, waardoor de uitgever reeds meerder schriften verkrijgbaarder heeft gemaakt. Het groot 8vo formant is dan ook voor zulke petite lecture, in ons oog, minder doelmatig, dan een zoo goedkoop en klein boeksken.

Wij maken het elftal vol met:

De Familie Beaufort, of nacht en morgen in het menschelijk leven. Naar het Engelsch van e.l. bulwer. III Deeleu. Tweede Druk. Te Amsterdam, bij P.N. van Kampen. 1848. Post 8vo. 758 bl. f 4-80.

De herdruk - eene zeldzaamheid bij zulk soort van schriften - bewijst het vertier van deze geestvrucht des veel gelezen Engelschmans. Wij hebben bij den eersten druk het werk gunstig beoordeeld, en behoeven dezen dus slechts aan:te kondigen.

En als aankondiging laten wij ook slechts gelden, wat wij van dit elftal schreven. Voor beoordeeling zou het al te oppervlakkig zijn. Maar die is hier ook minder noodig. Wij zouden er ook in langen tijd nog geen plaats voor hebben.

Boekbesch. N^o. VII. bl. 282. reg, 18. leze men: ullmann.

Meng. N^o. VII. bl. 346. reg. 17. leze men: 1816; en op de laatste bladzijde van den Omslag, reg. 5: 'k Was, in plaatse van: 't Was.