Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1848

De verborgenheden van Berlijn. Uit de papieren van een Regter. Uit het Hoogduitsch. II Deelen. Te Amsterdam, bij C.F. Stemler. 1847. In gr. 8vo. 717 bl. f 4-80.

Naauwelijks hadden de Mystères de Paris in het oorspronkelijke en in vertalingen zich door de geheele beschaafde wereld heen eenen weg gebaand, of de zucht tot navolging vond zich opgewekt, en van onderscheidene hoofdsteden werden zoogenaamde verborgenheden aan het licht gebragt. De naäperij van eugène sue komt bij de meeste zeer sterk doorkijken; want het is doorgaans eene zeer ingewikkelde geschiedenis, die eigenlijk daarop nederkomt, dat een kind van hoogaanzienlijken huize, door een' zamenloop van omstandigheden onder het gemeenste dievenpak geraakt, teruggevonden en in aanzien hersteld wordt. Voorts behooren er toe: roovers en moordenaars, die tot in hunne afschuwelijke

[p. 354]

sluiphoeken gevolgd, en in hunne geheimzinnige dieventaal ten tooneele gevoerd worden; geriefelijke meisjes met de gansche walgelijke geschiedenis van haren zondeweg, gevangenissen, waar het schuim der maatschappij elkander hunne inbraken en moorden verhaalt; en dan weder de gezelschapszalen der groote wereld, waar andere verborgene zonden worden aan het licht gebragt: de boudoirs van wellustige Baronessen; de wegen van valsche spelers: de intrigues van adellijke lichtmissen, en wat dies meer zij. Vroeger zou men zich hebben geschaamd, zulke boeken te schrijven en te lezen; tegenwoordig is het de mode, en dus voegzaam, geoorloofd. Het zij zoo: op het punt van de betrekking tusschen de verschillende standen des maatschappelijken levens verkeeren de meeste volken van Europa tegenwoordig in eenen koortsachtigen, ziekelijken toestand, en zieken hebben wel eens meer wonderlijke grillen. Aan de andere zijde hebben de Mystères (om zulke schriften onder dezen algemeenen naam aan te duiden) ook hun nut. Het doel der schrijvers moge eigenlijk geen ander zijn, dan voedsel geven aan het verlangen van een overprikkeld publiek, dat bij voorkeur in bordeelen, kerkers en moordenaarsholen gebragt wordt; ze geven dan toch den schijn aan hunne schriften, alsof deze bedoelden, de gebreken, de onregtvaardigheden der maatschappelijke inrigtingen en van het maatschappelijke leven bloot te leggen, ten einde aan verdwaalde en verdwaasde ongelukkigen den terugkeer op het pad der deugd gemakkelijker te maken en de misdaad te voorkomen. En dat is zeker hoogstlofwaardig. De Verborgenheden van Berlijn geven daarvan ook verscheidene wenken. Vooral komt het denkbeeld sterk uit, dat de maatschappij oorzaak is van den verderen en dieperen val van voorwerpen, die door haar om één vergrijp met onuitwischbare schande beladen, uit de zamenleving als uitgestooten en tot meerdere misdaden als genoodzaakt worden. Zeker doet de maatschappij veel te weinig, om aan terugkeerende misdadigers den weg der deugd gemakkelijker te maken; en zulke soort van geschriften konden veel doen, om de verwezentlijking van zulke denkbeelden te bevorderen. Ware geschiedenissen nog meer dan verdichte; maar het noemen van namen en plaatsen is bij het openbaarmaken van verborgenheden dikwijls ongeraden. Wat de verdichting op haarzelve aangaat, het schijnt ons toe, dat de meeste karakters in dezen Roman hoogst overdreven zijn;

[p. 355]

ten minste dat van de kunstrijdster franciska, op wie de meeste gebeurtenissen uitloopen, is vrij onnatuurlijk, en, haar zelfmoord moge op haar standpunt voortvloeijen uit den loop van hare geschiedenis, het is een grove zedelijke wansmaak, alzoo ook den Luitenant steinforth aan zijn einde te doen komen; want bij de geheele wijze van voorstelling wordt deze zelfmoord in een zeer verschoonend licht geplaatst. Ons zou het meer bevredigd hebben, indien augusta hersteld en de verzoening met den Majoor getroffen ware. Dan had men althans een paar gruwelen minder gehad, en van gruwelen hangt toch het boek aaneen.

Dit brengt ons tot eene andere aanmerking. Indien wij het doel, of, beter gezegd, de strekking, van die stedenverborgenheden wel begrijpen, dan is die ook typisch, dat wil zeggen: men bedoelt, de menschen en maatschappelijke toestanden in de plaats, waar men zijn tooneel opslaat, te teekenen, gelijk zij zijn. Maar, dat zoo zijnde, en dat in deze twee boekdeelen in het oog gehouden wordende, hetgeen wij, bij onze onbekendheid met Berlijn en de Berlijners, niet kunnen beoordeelen, dan moeten wij zeggen, dat het er in de hoofdstad van Pruissen al zeer ellendig uitziet, vrij wat erger zelfs dan te Parijs, dien onreinen vergaderbak der zedeloosheid van de geheele wereld. Want vindt men bij sue dan toch nog eene rigolette, hier blijft of is niet één meisje rein, en, aanzienlijken en geringen, 't worden allen gevallenen, schoon dan ook marianne b.v. door middel van eenen slaapdrank hare onschuld verliest, ongeveer zoo als louise morel in de Mystères de Paris. Doch marianne laat zich, door het missen van betere uitzigten, verdere stappen op den weg der zonde welgevallen. Kortom: behalve den Vorst prominsky zijn allen op verkeerde paden of er op geweest, en geen achtingwaardige père of mère de famille levert een tegenbeeld van de zedelooze groep. Van deze zijde zijn de Verborgenheden van Berlijn niet zeer bevredigend voor het zedelijk gevoel; waarom wij voor ons deze twee deelen maar onvertaald zouden hebben gelaten.

De vertaling is over 't geheel wèl, maar vooral ook niet meer. Te gelijk voor terstond (D. II, bl. 218); vrouw von steinforth voor Mevrouw (ald. bl. 326) zijn Germanismen, zoo als men er vele vindt; zelfs heet het (ald. bl. 384): ‘Eene geheele vergankelijkheid scheen weder voor hem op te dagen.’ Ongetwijfeld staat daar in het oorspronkelijke: Eine

[p. 356]

ganze Vergangenheit, en de slimme Vertaler heeft niet geweten, dat dit beteekent: Het geheele verledene. De drukfouten, die vele zijn, schijnen er hier en daar op aangelegd, om kluchtig te wezen. Zoo wordt een redder (ald. bl. 146) een ridder genoemd, en zoo beveelt iemand aan zijnen koetsier: rijp (rijd) naar huis! (ald. bl. 355.)

De Vertaler heeft een paar plaatsen weggelaten, waar het inbreken in een huis tot stelen en het uitbreken van eenen misdadiger uit de gevangenis zoo naauwkeurig beschreven worden, dat hij vreest voor misbruik, wanneer men het eens wilde nadoen. Nu, wij danken hem voor zijne voorzorg, maar zijn van gevoelen, dat er nog veel, zeer veel is blijven staan, waarvan de Apostel paulus zou gezegd hebben, dat ze wel geoorloofd (d.i. niet verboden) maar niet stichtelijk zijn. En ook het eerste nog niet altijd. Wij willen gaarne gelooven, dat het alles waar, volkomen waar is; maar wij zien sommige ware dingen liever behoorlijk aangekleed. De waarheid wordt naakt voorgesteld, maar zij behoeft daarom nog niet met hare bloote b..... over de straat te loopen.

De uitvoering is goed, maar het vignetje allersoberst; dan liever niets.