Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1848

Lofrede op Alfred den Groote, door J.M. Schrant. Te Leiden, bij J.J. Thijssens en Zoon. Met gesteendrukt Portret. In 12mo. 81 bl. f :-60.

Er zijn weinige vorsten, die zoozeer eene lofrede verdienen, als de man, wien de Hoogleeraar schrant in dit boekje eene hartelijke hulde toebrengt. Van welke zijde men alfred ook beschouwe, als vorst, als mensch, als geleerde, als beschaver van zijn volk, hij muntte in al deze opzigten niet alleen boven zijne tijdgenooten uit, maar op den troon heeft zelden een man gezeten, in welken tijd ook, die met hem gelijk gesteld kan worden, nooit misschien een, die hem overtrof. Met warmte, met schoone en fiksche trekken schildert de Hoogleeraar ons hier zijn beeld, en doet hem ons kennen in zijne onderscheidene betrekkingen, omstandigheden, werkzaamheden en voortreffelijke eigenschappen. Bij de algemeene bekendheid zijner geschiedenis kon hij zeker veel als den hoorder of lezer gemeenzaam vooronderstellen, wat hij dus niet opzettelijk behoefde te noemen of met bijzonderheden te staven. Intusschen had het toch de aangenaamheid misschien bevorderd, indien de Heer schrant hier en daar overvloediger ware geweest in het mededeelen van trekken uit alfred's leven. Gaarne evenwel geven wij aan dit kleine boeksken lof en wenschen het in veler handen.

De Hoogleeraar houde het ons echter ten goede, zoo wij eene en andere aanmerking op den stijl mededeelen. Bij eenen Professor in de Vaderlandsche Geschiedenis, Taal en Letterkunde mogen wij in dat opzigt naauwkeurig toezien; wat men in anderen zou kunnen verschoonen, dient bij hem te worden aangewezen, al ware het alleen opdat zijn voorbeeld niet schadelijk werke. Wij beginnen met de beide eerste volzinnen. ‘Een vorst, die zijne verhevene roeping begrijpt en volgt, is een eerbiedwaardig voorwerp. Zijn beeld teekent zich met de edelste trekken, welke een grootsch geheel vormen.’ Is hier het woord voorwerp gelukkig gekozen? Wilde

[p. 337]

de Schrijver het gebruiken, hij had althans er moeten bijvoegen waarvan, b.v. het voorwerp der bewondering, des eerbieds (natuurlijk dan met weglating van het voorafgaande eerbiedwaardig.) ‘Een beeld, dat zich teekent,’ - Rec. twijfelt er aan, of dat te verdedigen is; het wordt geteekend, het staat ons voor den geest, maar het teekent zich niet. Kan men zeggen, gelijk bl. 10 geschiedt, een beter lot toeven, in plaats van verbeiden, afwachten? Welk eene harde en stootende constructie vinden wij op de volgende bladzijde! ‘Een oord - hetwelk, ofschoon reeds door de natuur ontoegankelijk, hij door eenen vasten burg verschanste.’ Is het ook juist uitgedrukt, wanneer men spreekt (bl. 17) van den grond leggen tot verbazende reuzenkrachten? Bl. 34: ‘Maar wat beteekent ook de fijnste verstandsbeschaving, zonder eerbied voor God en zonder zedelijkheid? Beiden behooren het gevolg van het eerste te zijn.’ In allen gevalle zal men wel moeten lezen van de eerste; maar ook dan nog hadden wij liever in plaats van gevolg iets anders gelezen, omdat eerbied voor God en zedelijkheid niet noodzakelijk het gevolg zijn van verstandsbeschaving, maar wel daarmede behooren gepaard te gaan en daardoor moeten worden versterkt. ‘Den woesten krijgsman eerbied inboezemen, alsmede aan eene strenge krijgstucht onderwerpen,’ (bl. 35). Moest in de laatste helft der periode niet het voornaamwoord hem zijn gevoegd? ‘Zelfs zou hij de Heilige Schrift - vertaald hebben.’ (Bl. 37). Is dat goed te keuren voor: zegt, beweert men, dat hij vertaald heeft? ‘Zij ontwelt uit een teeder, gevoelig hart.’ (Bl. 46.) Het moest zijn: welt uit, of ontwelt aan. ‘De vleijerij, hoe streelend ook, maar welke slechte vorsten maakt, had geen vat op hem.’ De constructie in de onderstreepte woorden komt ons zeer hard en ook niet juist voor. - Misschien beschouwt men deze en dergelijke aanmerkingen als vitterijen; Rec. houdt ze daar niet voor, en deelt ze mede uit belangstelling in zuiverheid van taal en stijl.

Druk en papier hadden beter behooren te zijn.