Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1848

[p. 301]

Répertoire historique et chronologique des Traités conclus par la Hollande depuis 1789 jusqu'à nos jours. Par Mr. H.A. van Dijk, Docteur-ès-lettres et en droit. Utrecht, chez Kemink en Zoon. 1846. gr. 8vo. XIX et 357 pag. f 3-60.

Niemand zal ontkennen, dat eene verzameling van de traktaten, die door de regering van eenig land zijn gesloten, van groot belang is voor de historische studie. Men heeft hoe langer hoe meer leeren inzien, dat eene grondige kennisder bronnen van hoog en onmisbaar gewigt is. Tot deze bronnen behooren ook de verschillende traktaten en overeenkomsten, die met vreemde Mogendheden zijn aangegaan. Hunne kennis is noodig, zoowel tot verklaring van menig punt der binnenlandsche geschiedenis, als tot regt verstand der betrekkingen met het buitenland. De aanleidingen tot oorlog en vrede, de regten en verpligtingen der Staten onderling moeten daarin worden gezocht, daaruit worden verklaard. Voor den toekomstigen diplomaat is dus ongetwijfeld de studie van deze stukken in de eerste plaats aan te bevelen.

In verschillende talen en van onderscheidene landen bestaan er dan ook verzamelingen, waarin dergelijke stukken meer of min uitvoerig zijn opgenomen. De Schrijver deelt in zijne voorrede daaromtrent een en ander mede en legt zijn eigen plan bloot. Zijn werk moest als 't ware een vervolg zijn op het werk van kluit, Index chronologicus sistens foedera pacis - et alia ab ordinibus Reipublicae Belgicae Foederatae inita cum gentibus intra et extra Europam caet. Hij had daarin de traktaten opgenomen, die van het jaar 1276 tot aan Januarij 1789 waren gesloten. Van dien tijd af zet de Heer van dijk de verzameling voort; hij doet dat in de Fransche taal, als de meest algemeene, die ook in de diplomatie doorgaans gebruikt wordt. Hij heeft zich zooveel mogelijk tot taak gesteld om volledig te zijn, en zich dus niet, gelijk b.v. hertslet in Engeland, bepaald tot die traktaten, welke nog heden ten dage van kracht zijn. ‘Vu qu'il me paraît presque impossible de déterminer avec certitude quels sont les traitès exclusivement en vigueur et ceux qui ont cessé de l'être. - II m'a semblé,’ zegt hij verder, ‘peu conforme à la nature de eet ouvrage de donner toutes les stipulations des traités,

[p. 302]

dont plusieurs sont d'un intérêt secondaire, comme celles des conventions pour l'abolition du droit de détraction et du ceus d'émigration. Je me suis appliqué à donner de préférence les stipulations, qui pourraient intéresser les diplomates et les historiens. - Il m'a paru nécessaire de donner quelquefois des pièces qui sans être des traités conclus par la Hollande, contenaient cependant des principes généraux invoqués par ses hommes d'état.’ - Eindelijk: ‘Après avoir rassemblé les traités que je pouvais trouver dans les Recueils et autres ouvrages imprimés, j'ai voulu compléter mon travail autant qu'il était en moi. C'est pourquoi je me suis adressé à M. le chevalier mazel, secrétaire général du département des affaires étrangères. Cet homme distingué a bien voulu, à ma demande, faire collationner la liste des traités que je lui avais remise avec celles qui se trouvent, tant aux archives du ministère, qu'à celles de l'état.’ Men ziet dus, wat hier te wachten is, en hoe de Schrijver zijne taak heeft volvoerd. Eene eigenlijke beoordeeling van zijnen arbeid komt hier minder te pas. Een paar aanmerkingen veroorlove hij ons, waarvan misschien bij het later beloofde supplement gebruik zou zijn te maken. De eerste geldt de opschriften. Wij hadden gewenscht, dat deze altijd met een enkel woord uitdrukten, welk het onderwerp van het verdrag zij geweest. Wij behoeven slechts te beginnen met N^o. 1. Mémoire des ministres des cours alliées de Londres, de Berlin et de la Haye au ministre comte de bernstorff. Waarover loopt die memorie? Waarom dat niet in het opschrift met een enkel woord aangeduid? Hetgeen hier te meer noodzakelijk was, omdat van het stuk zelf niets verder wordt medegedeeld, maar alleen verwezen naar martin's Recueil des principaux traités etc. - Van belang zou ook een achteraangevoegd register geweest zijn, waardoor het opzoeken van bepaalde traktaten gemakkelijk ware gemaakt; terwijl men nu, zoo men den juisten tijd des verdrags niet weet, het boek moet doorbladeren. Dit vooral ware bij een supplement te verhelpen.

Wij vinden menigmalen hier opgenomen traktaten door de Fransche republiek gesloten, waarbij ons vaderland eenigzins betrokken was; te regt; maar wij vragen dan ook: werden er van December 1810 tot 1813 door den Franschen Keizer geene traktaten of overeenkomsten gesloten, waarin ons land,

[p. 303]

toen een deel des Keizerrijks, belang had? Van den anderen kant vragen wij ook: behoort het Concordaat, in Julij 1801 door Frankrijk met den Paus aangegaan, wel op die dagteekening te zijn opgenomen, en hadden de belangrijke punten niet liever moeten worden medegedeeld op Junij 1827, toen dat Concordaat ook op de Noordelijke Provinciën werd toegepast en dus eigenlijk voor ons vaderland pas begon te bestaan? Waar en zoo als het nu staat, heeft het met de traktaten, ons land betreffende, niets te maken.

Nog ééne aanmerking, en wij eindigen. Wij vinden hier een aantal traktaten of overeenkomsten, waarbij enkel op het Staatsarchief of het Archief van het Ministerie van buitenlandsche zaken wordt gewezen. Van zulke traktaten was het dubbel noodig geweest een uittreksel mede te deelen, omdat zij niet voor het algemeen toegankelijk zijn. En juist bij deze vindt men doorgaans niets opgegeven, dan het onderwerp, waarover zij handelen, terwijl er daaronder misschien wel zijn, die nadere toelichting hadden verdiend. Heeft de Heer van dijk hiertoe de vrijheid niet kunnen erlangen?

Wij bevelen, ten slotte, dit boek gaarne allen aan, die in dergelijke studie belang stellen, en wenschen, dat de verzamelaar zich door dergelijke studiën moge vormen tot een' bekwaam staatsman, van wien het vaderland goede diensten mag verwachten.