Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1848

Proeve eener Armenwet voor het Koningrijk der Nederlanden, houdende regeling en aanwijzing, zoo wel omtrent de plaats, alwaar behoeftigen in het algemeen onderstand (lees: in den algemeenen onderstand) deelen kunnen, als de wijze, hoe zij daarin opgenomen en verpleegd, of tot werkzaamheden verwezen kunnen worden; alsmede maatregelen ter wering van bedelarij en landlooperij. Door H.J. van Bennekom, oud Notaris, Burgemeester der Gemeente Doorn en Langbroek. (Voor rekening van den Schrijver.) Te

[p. 299]

Utrecht, bij Kemink en Zoon. 1847. In gr. 8vo. 48 bl. f :-75.

De eerste aanmerking, die wij reeds dadelijk maken moeten, is, dat taal en stijl ten uiterste slecht zijn, en eene proeve schijnen, hoe men zich in het Nederduitsch niet moet uitdrukken. Veel, mogelijk ook de taalfout in het algemeen onderstand op den titel, kan op rekening eener slechte correctie gezet worden; maar dat is toch niet het geval met zoo vele lamme en duistere volzinnen, als waaruit onder anderen de Inleiding is zamengesteld.

Doch wij zullen het letterkundig oogpunt nu maar laten rusten, en bepalen ons tot de zaken.

In hoe verre deze Proeve overeenkomt met het nog aanhangige wetsoutwerp, doet weinig af, dewijl de voordragt daarvan toch niet zal aangenomen worden. Belangrijker is de vraag, of het opstel van den Heer van bennekom beter is, dan de Wet van 28 Nov. 1818: en hierop moeten wij ja antwoorden, wat de volledigheid betreft; neen, voor zoo veel bij de Wet van 1818 op dezelfde punten voorzien is.

Immers, wèl heeft men het alzoo in praktijk gebragt, om de eene gemeente, of ook de eene diakonie, van de andere te laten terugvorderen, wat aan dezen of genen, die zijn onderstandsdomicilie elders had, bij dringende behoefte verstrekt was. Doch (gelijk de WelEerw. Heer van leeuwen heeft aangetoond in zijn werkje: De Armwet, in haar ontstaan, zin en strekking; Leyden, p. engels, 1847, bl. 28-30) dat restitutiestelsel ligt niet in art. 13 der Wet van 28 Nov. 1818; dit artikel bedoelt verhaal op den beweldadigde zelven, als hij tot beteren staat is gekomen, of op zoodanigen zijner bloedverwanten, als volgens de wet verpligt zijn hem te ondersteunen. Nu brengt de Heer van bennekom geheel de administrative verminking der Wet in zijne Proeve.

Verder art. 11 en 12 der Wet van 1818 willen alleen de beslissing over het domicilie van onderstand aan Gedeputeerde Staten hebben opgedragen. De vrijheid der Diakoniën wordt gewaarborgd door Art. 9. Maar de Heer van bennekom wil Gedeputeerde Staten in alles, wat de verzorging der armen aangaat, ook de verzorging door Diakoniën, en de geschillen, welke in dezen tusschen Kerkbesturen en Diakoniën ter eenre, Gemeentebesturen en gemeentelijke inrigtingen ter andere zijde ontstaan, doen beslissen was regt is, en verheft dat Collegie alzoo, bij zijn Art. 9, doch vooral 31 en 33, tot

[p. 300]

eene administrative Regtsmagt, die, na de afschaffing van het Conflictenstelsel, in ons vaderland een onding is.

Kerkeraad of Diakonie hebbe verschil b.v. met het Plaatselijk Bestuur: wel nu, zoo dan Gedeputeerde Staten moesten beslissen, waarom niet even goed het Provinciaal of het Klassikaal Kerkbestuur? ‘Neen!’ zou de Plaatselijke Regering antwoorden: ‘Het hoogere Kerkbestuur zou al ligt het lagere en de daaraan ondergeschikte Diakonie in bescherming nemen. Die uitspraak zou het vermoeden van onpartijdigheid niet vóór zich hebben.’ Wij erkennen dit ten volle, maar werpen het terug op de regtspraak door Gedeputeerde Staten, die al ligt zouden beslissen ten voordeele van het Burgerlijk Bestuur.

Derhalve, waar wereldlijke en kerkelijke besturen verschil hebben, kan zoo min eenig wereldlijk als eenig kerkelijk hooger Bestuur het vonnis vellen, zonder hetzij de kerkelijke, hetzij de wereldlijke Magt regter te maken in hare eigene zaak. Maar wie dan zal uitwijzen wat regtens is? - De onafhankelijke Regtsmagt, die zoo min aan kerkelijk als aan administratief gezag ondergeschikt is.

Het denkbeeld der oprigting van een burgerlijk algemeen Armbestuur verdient in vele opzigten lof, gelijk de Schrijver het art. 10 tot 29 zoekt in werking te brengen. Alleen bevallen ons de geldleening door Provinciale Staten, naar art. 26, de twee opcenten, art. 27, en de omslag ten behoeve der Maatschappij van Weldadigheid, art. 29, niet sterk.

Insgelijks schijnen ons de policiestraffen, volgens art. 21 door den Raad van bestuur der op te rigten provineiale armen-werkhoeven, zonder vorm van proces, op te leggen, zoo dikwijls die Raad over iemand ontevreden is, te gestreng. Die Raad zou b.v., als hoogsten graad van policiestraf, en dus arbitrair, kunnen verwijzen tot afzonderlijke opsluiting in eene cachot-cel, met onthouding van gewoon voedsel om den anderen dag, en toediening, op die dagen, alleen van een en een half pond brood met water, gedurende eenen tijd van dertig achtereenvolgende dagen! - Veroordeelde misdadigers hebben het in de tuchthuizen beter.

Hoe de Schrijver aan zulk eenen administrativen en antijudiciélen geest komt, laat zich gemakkelijk uit zijn burgemeesterschap verklaren; maar hoe het komt, dat een oud-Notaris geen' duidelijker, vloeijender en zuiverder stijl schrijft, is moeijelijker te begrijpen.

a.f. sifflé.

Middelburg, Febr. 1848.