Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1848

Abraham's Offerande. Eene Leerrede over Genes. XXII:1-19. Door J. Pleyte, Predikant te Nieuwenhoorn. Te Rotterdam, bij M. Wijt en Zonen. 1847. In gr. 8vo. 32 bl. f :-10.

Bij gemis van alle berigt en zelfs van de gewone Inleiding, kunnen wij alleen uit den inhoud dezer Leerrede opmaken, welk doel zich de Prediker bij het uitspreken en later bij het uitgeven voorgesteld moge hebben. Na eene niet onverdienstelijke voorstelling van abraham's offerande,

[p. 277]

volgens de letter van het Bijbelsche Geschiedverhaal, vinden wij eene aanwijzing van het Godewaardige van Gods handeling met den Aartsvader, en later, als ter toepassing, eene herinnering van de omstandigheden, waarin en waardoor ook onze gehoorzaamheid dikwerf beproefd wordt, en van de redenen, waardoor wij tot betooning van gelijke gehoorzaamheid gedrongen worden. Bedriegen wij ons niet, dan zal wel, naar het doel des Schrijvers, de kracht dezer Leerrede in het Apologetisch gedeelte gezocht moeten worden. En toch is het juist dat gedeelte, wat aan de kritiek de meeste stof oplevert. Want de lezing daarvan heeft de overtuiging bij ons verlevendigd, dat zoodanige Apologiën op den kansel hoogst moeijelijk en aan vele bedenking onderhevig zijn. Wat bij voorbeeld niemeijer in zijne karakterkunde niet mogt voorbijgaan, is daarom nog niet in eene kerkelijke Leerrede op zijne plaats. Wij weten niet, of er in de Gemeente van Nieuwenhoorn menschen gevonden worden, die de twijfelingen tegen den letterlijken zin of tegen de waarheid van het bijbelverhaal kennen en voor zichzelven overnemen; maar wij gelooven niet, dat zoodanig iemand op deze wijze tot andere overtuiging geleid zal zijn geworden; en veelmeer vreezen wij, dat de overige hoorders door den indruk van bedenkingen, die hun nieuw en vreemd waren, meer geschokt, dan door de oplossing en beantwoording versterkt zullen zijn geworden in hun geloof. Althans wij houden het daarvoor, dat het minder gevaarlijk is, de waarheid van het verhaal, zonder verdediging te veronderstellen, of de gronden van verdediging, ter meest geschikte plaats, met weinige woorden zaam te vatten, dan een deel der Leerrede opzettelijk daaraan toe te wijden. En daarenboven, zoo wij meenen met zoodanige verdediging te moeten optreden, dan vooral mag de redenering geene plaats voor tegenbedenking overlaten. En hier echter vindt zij gereedelijk plaats, wanneer de Vader der geloovigen beschreven wordt, als die zich altijd betoond heeft, een bedaard, koel overleggend man te zijn, wat toch wel iets anders is, dan de kalme rust en grootheid van ziel, welke zich in het leven van abraham openbaren.

[p. 278]

Het uitwendig betoon van bedaardheid is ook niet zoo stellig bewijs van inwendige kalmte, als hier verondersteld wordt, maar is wel eens integendeel het teeken van een diep geschokt en overspannen gevoel. En het erkennen van de stem der Godheid kan toch wel niet anders dan tot een bewijs van de goede trouw, de subjectieve waarheid des geloofs worden bijgebragt. Eindelijk indien het volbrengen van het bevel misdadig geweest ware, zoo als hier verondersteld of toegegeven wordt, dan kon het ook wel niet Godewaardig zijn, zoodanige beproeving op te leggen. Geldiger zijn in onze oogen de opmerkingen omtrent de weldadige uitwerkselen dezer beproeving voor abraham en de volgende geslachten. En wat uit en over het menschelijke leven met waar en diep gevoel gesproken wordt, heeft ons wederom zoo geheel ingenomen, dat wij, indien het slechts oorbaar geweest ware, onze aanmerkingen liever teruggehouden zouden hebben. Maar er is nog iets anders dat wij met goedkeuring en lof mogen vermelden, en dat vooral den vorm dezer Leerrede betreft. Wij bedoelen de geleidelijke orde, die het den hoorder gemakkelijk maakt, den voornamen inhoud en den gang der redenering in zichzelven op te nemen, zonder dat zijn geheugen met eene breede schets bezwaard, of zelfs zijne aandacht, door de opgaaf der verdeeling, van de waarheid, die verkondigd wordt, tot den vorm, waarin de Prediker haar voordraagt, wordt afgetrokken. Ofschoon toch alle opgaaf van verdeeling hier ontbreekt, kan het wel voor iederen eenigzins geoefenden hoorder niet moeijelijk geweest zijn, het onderwerp en de hoofddeelen dezer Leerrede in zijn geheugen op te nemen en te bewaren; - en de ongeoefende hoorder wordt wel weinig geholpen met eene schets. Voor het minst mag deze Leerrede ten proeve zijn, dat er ordelijk en naar welgeregelde schets gepredikt kan worden, zonder dat deze als ten toon gedragen wordt. Minder prijzen wij het weglaten van al wat naar eene Inleiding gelijkt. Taal en stijl verdienen aanbeveling wegens zuiverheid, levendigheid en kracht. Druk en uitvoering verdienen hoogen lof.