Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1848

B. Appert's Gedenkschriften uit de tijden des Keizerrijks en der herstelling. Uit het Hoogduitsch vertaald. III Dee-

[p. 170]

len. Te Utrecht, bij J.G. van Terveen en Zoon. 1847. In gr. 8vo. f 7-80.

Er verschijnen een aantal boeken in 't licht, waarvan men noch goed noch kwaad kan zeggen, omdat hun inhoud geen bepaald karakter vertoont en ons evenmin afstoot als aantrekt. Tot deze soort van geschriften behoort het aangekondigde werk, waarvan ons eene vertaling van eene vertaling geleverd wordt, daar het bekend is, dat de Schrijver, der Hoogduitsche tale niet magtig, zijne Gedenkschriften in de Fransche tale geschreven heeft.

Zouden wij, Nederlanders, er iets bij verloren hebben, wanneer dit werk onvertaald ware gebleven? Op die vraag is ons antwoord volmondig: neen. Het is waar, de Heer appert weet, als Franschman - en welk Franschman weet dit niet? - heel aardig te praten; hij is een man, dien men in eene trekschuit of op eene diligence, in eene stoomboot of op een' spoortrein geen onaangenamen compagnon de voyage vinden zal; maar vroeg men u, of gij dien man als bestendigen medgezel u zoudt wenschen, dan zeker zou uw antwoord ontkennend zijn.

Hij leverde, in deze drie deelen, zijne Gedenkschriften; en dat hij, ten gevolge daarvan, op den voorgrond moet staan, spreekt van zelf. Maar dat altijd van zichzelven spreken heeft wel iets koekoekachtigs, en wordt daardoor eentoonig en vervelend. Het is zoo, de Schrijver voert ook anderen ten tooneele; maar daarbij is de bedoeling duidelijk, om, waar hij anderen doet voortreden, den lezer te doen opmerken, dat men, die personen beschouwende, hemzelven niet voorbij moet zien. Nooit b.v. roemt hij de weldadigheid van de Koningin der Franschen en van hare, onlangs overledene, Zuster, of hij doet u tevens gevoelen, dat hij de vertrouwde uitdeeler harer weldaden was.

Moeijelijk is het op te maken, waarvoor men den Heer appert eigenlijk te houden hebbe. Nu eens zou men zeggen, hij is een Keizersgezinde, dan weder, hij is een vriend der bourbons, elders, hij is een voorstander der omwenteling van 1830; maar op andere plaatsen laakt hij napoleon, oordeelt hij ongunstig over lodewijk den XVIII en karel den X, en is zijn oordeel over louis philippe voor 't minst twijfelachtig; zoodat men niet regt weet, of men aan hem vleesch of visch heeft.

[p. 171]

De gebeurtenissen van het tijdvak zijn zeer oppervlakkig beschreven en niet veel meer dan relazen uit de nieuwspapieren; maar die armoede poogt hij te bedekken door de vermelding van anecdoten en aardigheden, die, ook bijaldien zij op waarheid berusten, somtijds van geringe beduidenis zijn. Met opzet zeggen wij: ‘bijaldien zij op waarheid berusten.’ Immers zijn sommige van zijne vertellingen niet zeer waarschijnlijk en van enkele is ons het tegendeel bekend. Men moet dit aan een man als den Heer appert echter niet euvel duiden, en hij kan er tamelijk zeker van wezen, dat niemand de waarheid zijner vertellingen historisch-kritisch zal onderzoeken.

Wij hadden gewenscht, in deze Gedenkschriften eenige vermelding te vinden van de redenen, die den Schrijver noodzaken zijnen gevorderden leeftijd buiten zijn Vaderland door te brengen; maar wij vonden alleen, dat lasteringen en de haat zijner vijanden zijne onheilen berokkenden. Zulk eene algemeene opgave luidt eenigzins zonderling, daar de Schrijver gedurig terugkomt op de vereerende onderscheiding en het onbepaalde vertrouwen, die hij van de koninklijke familie genieten mogt. Welligt bestaan er redenen voor zijne verwijdering van het Fransche Hof, die de Heer appert, uit bijzondere discretie, vermeende te moeten verzwijgen. Mag men zijne Gedenschriften gelooven, dan was zijne verwijdering een onherstelbaar verlies voor de familie orleans.

Wie slechts leest voor tijdverdrijf, zal deze Gedenkschriften niet onvoldaan uit de hand leggen; maar wie daarin, nopens de geschiedenis der laatste vijftig jaren, iets wezentlijks zoekt, zal zich teleurgesteld vinden. Hiermede willen wij niet gezegd hebben, dat er in dit boek niet hier en daar goede en nuttige opmerkingen voorkomen; maar om deze aan den man te brengen behoeft men geene Gedenkschriften te schrijven, waarin weinig gedenkwaardigs te vinden is, behalve alleen in den dunk van hem, die veelligt aan zijne aanteekeningen dien weidschen titel schonk, ten einde aan zijn werk in het buitenland eenigen aftrek te bezorgen.

Het is, wij moeten het herhalen, eenigzins zonderling, dat de Schrijver, die geene gelegenheid laat voorbijgaan, om te doen opmerken, hoe hoog hij in het vertrouwen van de koninklijke familie deelen mogt, het stilzwijgen bewaart omtrent de bijzondere redenen, die hem van het Hof en tevens van den Franschen bodem verwijderd hebben. Gaarne had-

[p. 172]

den wij hem, voor de ware vermelding van de redenen daarvoor, de minutieuze vermelding der bijzonderheden van twee diners met den beul te Parijs geschonken. Maar - borgen is geen kwijtschelden - de Heer appert zal, in een ander werk, de bijzonderheden zijner ongenade mededeelen. Hij had dit, in deze Gedenkschriften, in een paar bladzijden kunnen doen; maar begreep, als een sluw Diplomaat, dat hij op de nieuwsgierigheid der Lezers wel een weinig mogt speculeren. Wij wachten alsnu eene nieuwe vertaling van eene vertaling van een ander werk, dat in Frankrijk, waar men den man heeft leeren kennen, wel niet gezocht zal worden.