Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1848

Reis van Utrecht naar Baden-Baden, in Brieven. Een Handboek voor Reizigers derwaarts van P. Herder van Bern. Te 's Gravenhage, bij de Erven Doorman. 1847. In gr. 8vo. 378 bl. f 3-:

De Heer van bern wil deze reisbeschrijving hebben aangemerkt, niet als eene volledige beschrijving van zijne reis, of vermelding van al het merkwaardige der door hem bezochte streken; maar alleen als aanteekeningen, waarbij hij zijne gedachten voegde. Het zijn dan ook niet enkel beschrijvingen van steden, merkwaardige gebouwen en natuurtafereelen, maar ook opmerkingen van staatkundigen, godsdienstigen of zedekundigen aard, geschiedkundige herinneringen, legenden enz. Aan de laatste is natuurlijk dat gedeelte van den togt het rijkste, hetwelk den Rijn in de omstreken van Bingen en Bacharach betreft. De meeste van die zijn evenwel bekend; de Schrijver heeft ze onderhoudend voorgedragen. De godsdienstige aanmerkingen hebben meerendeels betrekking op het Romanisme en nieuw-katholicisme; ze ademen eenen milden, verstandig-Christelijken geest, en de Schrijver heeft groot gelijk b.v. ten aanzien van de kloosters in Noord-Braband, die zich gedurig uitbreiden, tot groot nadeel van die provincie, wier bezittingen, welke aan velen brood en welvaart konden geven, zich langzamerhand ophoopen in de kloosters die alles om zich in armoede dompelen, terwijl zij zelve rijk worden. De geschiedkundige aanteekeningen nopens de bezochte steden kan men elders ook overvloedig vinden; het is nu eenmaal eene gewoonte, ze in reisbeschrijvingen op te nemen, en ze zijn hier niet langdradig. En wat de reis zelve aangaat: zij gaat niet door onbekende streken, en kan dus niets tot land- en volkenkunde toebrengen. Velen onzer landgenooten deden hetzelfde togtje, geheel of gedeeltelijk: door Noord-Braband en België naar Aken en Keulen, voorts over Coblents, Wiesbaden, Frankfort, Darmstadt en Heidelberg naar Baden; terug over Mentz, langs den Rijn.

[p. 27]

Ref., die slechts tot Ems op bekenden grond was, vond de aanteekeningen over het geheel naauwkeurig; dat hij vrij wat miste, daarmede moest hij vrede hebben, daar het den Schrijver vrijstond te geven wat hij wilde, en deze zelf op geene volledigheid aanspraak maakt. Anders: wel wordt melding gemaakt van de ware of verdichte stichting der Domkerk te Bonn door de Keizerin helena, maar niet van het prachtig bronzen standbeeld dier Vorstin in deze kerk; wel van Clemensruhe bij Poppelsdorf, maar niet van de musea der Bonnsche akademie aldaar, waar de verzameling van mineralia eenig en eene met grotwerk ingelegde zaal prachtig is; wel van het akademiegebouw, maar niet van de vier groote fresco-schilderijen, de faculteiten voorstellende, die zeer bezienswaardig zijn. Noch het Ahrthal, noch het minder bekende Brohlthal met de Fonsteiner bron worden bezocht, van de Laachersee alleen in het voorbijgaan gesproken. Ook van de Neanderhöhle bij Dusseldorf niets, noch van het fraaije standbeeld van Keurvorst johann wilhelm te paard, schoon de reiziger, die bij beeking in de drie Rijkskroonen logeerde, het vlak voor zich had. Dit een en ander doet zien, dat de Schrijver met regt kan zeggen, ‘eenige aanteekeningen’ te hebben gegeven; maar dan moest bij het ook geen Handboek voor Reizigers hebben genoemd. Die het hiertoe wil gebruiken, zal zich zeer teleurgesteld - die er een onderhoudend reisverhaal in zoekt, zich niet bedrogen vinden.

De spreuk: ubi bene, ibi patria, (overal, waar ik het wèl heb, is het mij een vaderland) die lijnregt overstaat tegen gehechtheid aan eigen haard, wordt ten slotte gebruikt als: ubi patria, ibi bene (oost west, thuis best).