Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1847

Bijdrage tot de geschiedenis der heksenprocessen.

Den 3den September van het jaar 1728 behelsde de Ordentliche wochentliche Kaiserl. Reisch-Post-Zeitung, in Frankfurth am Maijn, het volgende artikel uit Hongarije van den 26sten Julij, hetwelk wij hier, als eene merkwaardige bijdrage tot de geschiedenis der heksenprocessen, willen mededeelen. Het berigt is in Hoogduitsche taal en stijl gesteld, zoo als zij een of twee eeuwen geleden gebruikelijk waren.

Szegedin, den 26 Julij. Daar onlangs alhier onderscheidene personen van beiderlei geslacht in verzekerde bewaring genomen zijn, vermits dezelve van hekserijen beschuldigd werden, zoo is dienvolgens met deze lieden niet alleen een scherp regtsonderzoek begonnen, maar ook na bevind van zaken het eindvonnis van verbranding over hen uitgesproken.

[p. 582]

Eer en alvorens nogtans dit vonnis aan hen voltrokken werd, heeft men de veroordeelden, overeenkomstig het hier plaatshebbend gebruik, aan de proeve onderworpen; hen namelijk met zaamgebonden handen en voeten en een lang touw om het lijf in het water nêergelaten; zij hebben daarbij, naar heksenwijs, als een pantoffelhout op het water gedreven. Hierna werden zij onverwijld tot de andere proef gebragt, te weten op eene schaal gelegd, om te zien hoe zwaar de een of de andere wegen mogt, waarbij dan ook hoogstverwonderlijk was, dat een groot en dik wijf niet meer dan anderhalf lood, haar man, die ook niet van de kleinsten was, slechts 5 quintel, en de overigen doorgaans een lood, 3 quintel of nog minder gewogen hebben.

Den 22sten dezer maand, zijnde 1.1. Vrijdag, werd hierop het eindvonnis aan 13 personen, te weten aan 6 heksenmeesters en 7 heksen voltrokken en alle te zamen levend verbrand; onder welke dan ook de verleden jaar aan geweest zijnde, anderzins veel geachte stadsregter, een 82 jarig man, den brandstapel het meest in het oog vallend heeft versierd.

Het is bijna niet te beschrijven, hoe ontzettend dit schouwspel was: een uur ver van de stad, aan de Theis, waren 3 brandstapels opgerigt, in elken waarvan, midden in, een paal in den grond gegraven stond; aan dezen paal nu werden op elke der stapels 4 maleficanten met touwen vastgebonden; vervolgens werd eene vrouwspersoon, die slechts 4 jaren onder hun rot geweest was en den brand (waarschijnlijk het stigma of het brandteeken) nog niet gehad had, onthoofd en op den middenstapel, bij de vier anderen, die naar hunne waardigheden, opperkapitein, luitenant, vaandrig en trompetter genoemd worden, geworpen, hierop werden alle 3 de brandstapels te gelijk aangestoken en in volle vlammen gezet; en ofschoon de boosdoeners een groot kwartieruurs lang in de hen omgevende vlammen geleefd hebben, heeft men nogtans niet het minste geschreeuw van hen gehoord, en onaangezien zij alle uiterlijke goede teekenen jegens de hun toesprekende priesters hebben laten bespeuren, willen echter velen aan hun gelukzalig levenseind twijfelen.

Onder dit gezelschap werd ook eene Hongaarsche vroedvrouw in asch verkeerd, die meer dan 1000 kinderen in den naam des Duivels gedoopt had. Eerlang zal het vonnis overgezonden worden, waaruit ongehoorde euveldaden zullen blijken. Thans bevinden zich nog 8 personen in hechtenis;

[p. 583]

zij zijn ook reeds in het water geworpen en gewogen geworden en houden de heksenproef uit: eene daaronder is er, die zwangeren lijfs is, en, volgens verklaring der bovenvermelde verbrande personen, gemeenschap met den Satan moet gehad hebben. Gisteren zijn er weder 20 in hechtenis genomen.

Men vertelt onder anderen, dat dit heksenrot door aanleiding van een' schoenmakerszoon ontdekt geworden is: deze knaap speelde op zekeren dag met eenen anderen jongen op de straat en zeide tot hem hetgeen volgt: ‘Ik wil van daag aan de Szegediners een poets spelen; want zij denken regen te zullen krijgen, maar zij zullen zich bedrogen vinden. Ik wil hun een zware donderbui maken; wilt gij mede doen?’ De ander gaf tot antwoord, dat hij dit niet kon; waarop de eerste hernam: ‘Dan zal ik het u leeren, het is zeer gemakkelijk;’ en hierop verhaalde hij hem, wat hij tot het maken van onweder gebruikte. Maar de ander zeide: ‘Neen, leeren wil ik dat niet,’ en hierop zijn zij van elkander gegaan. Toen het nu middag geworden was en deze laatste knaap met zijne ouders aan het eten zat, verhief zich een verschrikkelijk zwaar onweder, vermengd met bagel, die de wijntuinen in den omtrek plat sloeg en ganschelijk vernielde. Alstoen zeî des jongens vader aan tafel: ‘Dit onweder kan onmogelijk van zelf zijn; er moet iets onder wezen, dat gemaakt is;’ waarop zijn zoon hem vertelde, wat er des morgens tusschen hem en den schoenmakersjongen was voorgevallen. De vader gaf de zaak terstond bij de overheid aan; hierop werd onverwijld des schoenmakerszoon gehaald en scherp onderzocht, (scharf examinirt, waarschijnlijk op de pijnbank, die in de Hoogduitsche regtsspraak onder de uitdrukking scharfe Frage verstaan werd); hij bekende alles terstond en gaf ook tevens onderscheidene personen aan; deze werden vervolgens mede gevat, waaronder dan ook bovengemelde stadsregter en zijne vrouw begrepen waren.