Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1847

Geschiedenis van Frankrijks klimaat.

Vóór eenigen tijd deed Dr. fuster in de Parijzer akademie van wetenschappen eene verhandeling over de geschiedenis van Frankrijks klimaat, te rekenen van het jaar 50 vóór christus' geboorte tot op onzen tijd. In dit tijdvak van negentien eeuwen heeft er het klimaat aanmerkelijke veranderingen ondergaan, welke fuster met de oscillatiën der temperatuur, die aan de onderscheidene jaargetijden eigen zijn, zou hebben kunnen vergelijken. Ten tijde toen julius caesar Gallië veroverde, was het klimaat zeer ruw. Diodorus van Sicilië, een tijdgenoot van den Romeinschen dictator, drukt zich daarover (Bibl. Hist. lib. V, c. 25) in dezer voege uit: ‘In den winter, wanneer de lucht bewolkt is,

[p. 522]

regent het in Gallië niet, maar dan valt er sneeuw; is daarentegen het weder helder, dan vriest het zoo sterk, dat de bevrozene rivieren niet zelden natuurlijke bruggen vormen; ja het ijs is zoo dik, dat het niet alleen enkele voetgangers draagt, maar geheele heirlegers kunnen met wagens en pakkaadje stoutelijk er over trekken. Opdat echter de voet niet uitglijde en over het algemeen de overgang zonder gevaar geschiede, dekt men het ijs met stroo. In dit zoo koud en ruw klimaat tiert noch wijnstok noch olijfboom.’ (c. 26: διὰ τὴν ὑπερβολὴν τοῦ ψυχους οὔτε οἰνον οὔτε ἔλαιον φέρει.) - Caesar zelf verhaalt, hoe de soldaten op hunnen marsch naar de provincie Vivarais, durissimo tempore, door de zes voet diepe sneeuw moesten heenworstelen. De winter duurde bijna zeven maanden, van October tot omstreeks het einde van April. Met de bebouwing van den grond was het er jammerlijk gesteld: de zwervende levenswijs der elkander onderling beoorlogende Galliërs kon den veldbouw onmogelijk gunstig zijn. Ontzettende wouden, welker uitgestrektheid fuster, tusschen den Rijn en de Pyreneën, op 46 millioenen bunders berekent, bedekten de oppervlakte des lands. Zoodanig was de gesteldheid van het klimaat vijftig jaren vóór de Christelijke jaartelling, en zal wel eeuwen lang vóór de aankomst der Romeinen dezelfde geweest zijn. Want de oudere geschiedschrijvers, onder anderen herodotus, schilderen de noordelijke landen als bijna ontoegankelijk, donker, met sneeuw en ijs bedekt.

Zachter werd het klimaat reeds van de eerste eeuw der Christelijke jaartelling af aan. De wijnstok begon in de Cevennen te gedijen; columella trof dien aan bij de Allobrogen (in Dauphiné). Plinius zag den wijnstok in het gebied van Vivarais in het wild groeijen, en kon zich van deszelfs aanwezigheid in de provincie Viennensis en zelfs in het land der Sequaners (het Franche Comté) overtuigen. Nogtans had omstreeks het jaar 70 de wijnbouw zich niet voorbij de streek van Bibracte (Autun) en het gebied der Biturigen (Berry) uitgestrekt. In de volgende eeuwen werd het klimaat nog zachter, en Keizer julianus gaf in de 4de eeuw eene dichterlijke schildering der omstreek van Lutetia (Parijs) en roemt hare wijngaarden en vijgen; hij merkt daarbij aan, dat in het noordelijke Gallië de veldvruchten reeds bij den zomerzonnestand tot rijpte komen. Hoe meer de bosschen verdwenen, en akkerbouw en beschaving vorderingen maak-

[p. 523]

ten, des te meer verbeterde zich ook het klimaat. Van de 5de eeuw, waarin de Franken Gallië veroverden, tot in de 12de bereikte het klimaat een' nog hoogeren graad van zachtheid dan ten tijde van julianus. Men had destijds menigvuldige regens, vroeg beginnende en lang durende warmte; de boomen droegen tweemaal 's jaars bloesem en vruchten. De wijnstok gedijde in het noorden van Frankrijk, in Normandye, Betagne, Picardye. De wijn was meestal van voortreffelijke hoedanigheid. Van de 12de en 13de eeuw af aan, waarin het klimaat zijn toppunt van liefelijkheid bereikt had, begon het andermaal onvriendelijker te worden. In het jaar 1105 maken de geestelijke statuten van Amiens reeds niet meer gewag van den wijnstok, en omstreeks 1212 vindt men te Cherburg daarvan geen spoor meer. Deze verandering van het klimaat was door vijftien elkander onmiddellijk volgende onweders voorafgegaan. Opmerkelijk is het, dat juist te dezen tijde bijna geheel Europa door eene besmettelijke, naar de cholera gelijkende pestziekte, den zoogenaamden zwarten dood, bezocht werd. Deze verbastering van het klimaat verspreidde zich allengskens over het zuidoostelijke deel van Frankrijk. Niettemin leverde de omtrek van Parijs in de 15de en 16de eeuw nog voortreffelijke wijnen; maar de oranje- en de citroenboom komt op den grond van Languedoc onder den blooten hemel niet meer voort. In Provence kan het suikerriet nog slechts in trekkassen gekweekt worden. Al deze voortbrengselen nemen in de 18de en 19de eeuw, onder den invloed van het bar wordende klimaat, meer en meer af.

De Heer fuster had deze zijne aanmerkingen niet tot Frankrijk behoeven te bepalen, maar kon die tot Duitschland en nog andere gewesten uitgestrekt hebben. Zoo werd b.v. nog in de 14de en 15de eeuw, in het zoogenaamde Thuringer woud, een oord, waar thans de wijngaard niet meer tot rijpheid komt, een zeer winstgevende wijnbouw gedreven. (Zie Dr. hesse, Geschiedenis van het slot Blankenburg in het vorstendom Schwartzburg-Rudolstadt; Rudolstadt 1820, in fol. bl. 13.)