Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1847

Regerings- en levenswijs van Abd-el-Kader.

Na den slag aan de Makta nam abd-el-kader de door zijne overwinning verkregen rust te baat, om zijne troepen en de hem toegedane stammen op een' nieuwen en geregelden voet te brengen. In alle provinciën voerde hij belastingen in, volgens welke ieder Doear of dorp het tiende deel zijner inkomsten, in geld of graan, tot bestrijding der oorlogskosten, moest opbrengen. Ook vormde hij daaruit eene kas, die tot herstel van mogelijkerwijs te ondergane ongelukken moest dienen. Maskara, in het midden van den stam Haschem gelegen, werd het middenpunt van zijn bestuur en als 't ware de hoofdstad van zijnen staat, werwaarts hij weldra eene menigte kooplieden, handwerkers en kunstenaars wist te lokken. Onder deze laatsten waren ook verscheidene Fransche gevangenen, wier kundigheden hij tot het oprigten eener geweermakerij en geschutgieterij gebruikte. Met ongewone werkzaamheid legde hij zich vooral toe op de oefening zijner troepen. In de eerste tijden der Fransche heerschappij vochten de Arabische ruiters zonder orde, in wilde hoopen en met woest geschreeuw op den vijand aanstormende, om hem te verschrikken. Op den afstand van een snaphaanschot stonden hunne paarden, die op deze manoeuvre afgerigt waren, eensklaps stil, en de ruiters losten hunne snaphanen op den vijand. Naauwelijks was dit geschied, of de paarden keerden

[p. 480]

van zelven om, renden terug, en de zich verstrooid hebbende ruiters herzamelden zich in de verte of omzwermden de vleugels der vijandelijke armee. Waagden zij het echter soms, de digtgesloten bataillons met de sabel aan te grijpen, zoo brak zich hun moed en woede op de bedaarde maar onverzettelijke standvastigheid der Fransche soldaten. Abd-el-kader begreep nu het overwigt van krijgsoefening boven ruwe kracht en persoonlijken moed. De natuur had hem het veldheers-talent geschonken, en door oplettend gadeslaan leerde hij de kunst, om de soldaten in rijen en gelederen te scharen en de bewegingen zijner krijgsdrommen met elkander in verband te brengen. Hij verdeelde zijne magt, om ze te verveelvuldigen, en benoemde officieren, die onder hem kommanderen en de soldaten aan het juk der krijgstucht moesten gewennen. Ook voerde hij eene krijgswet in, waarvan hij een groot aantal afschriften aan zijne Kalifa's (onderbevelhebbers) toezond. Daar hij voorts het voordeel inzag, hetgeen, in eene met bergen en rivieren doorsneden landstreek, voetvolk boven ruiters vooruit heeft, bragt hij een korps infanterie naar de wijs der Franschen op de been, en noemde het zijne regulieren. Zoo tracht hij zijne troepen allengskens op den Europeschen voet te brengen. Doch niet alleen in betrekking hiertoe, maar ook in andere opzigten heeft de Europesche beschaving eenen grooten invloed op zijne denken handelwijs geoefend. Van nature met een edel karakter en grootmoedige gevoelens begaafd, heeft hij ook in de menschelijkheid eene deugd gezien, voor welke persoonlijk voordeel en staatsbeleid somwijlen wijken moeten. Zijn werk, bij voorbeeld, is het, dat aan de Franschen, die in handen der Arabieren vallen, reeds sedert verscheidene jaren niet meer de hoofden afgesneden worden; want hij heeft eene verordening uitgevaardigd en met strengheid gehandhaafd, welke gebiedt de gevangenen met zachtheid te behandelen. Het is bekend, hoe, in het begin van den oorlog, voor elken Franschen kop, die in het Arabische legerkamp gebragt werd, 5 harde piasters uitbetaald werden. Dit gebruik heeft sedert het jaar 1840 opgehouden, toen er een bevel kwam, dat elk Arabier, die eenen Franschen soldaat, of in het algemeen eenig Christen levend zou aanbrengen, tot belooning de som van 8 harde piasters, en voor eene vrouw er 10 bekomen zou, en dat, ingeval de gevangene over mishandeling te klagen had, de Arabier, die hem aanbragt, alle belooning verbeuren zou.

[p. 481]

Deze maatregel verwekte aanvankelijk bij zijne armee veel ontevredenheid. Aan een' zijner soldaten, die hem vroeg, hoeveel hij wel voor eenen gevankelijk opgebragten vijand zou bekomen, het antwoord: ‘acht duros,’ gegeven hebbende, liet de onbeschaamde krijgsknecht er stoutelijk de tweede vraag op volgen: ‘En hoeveel krijg ik dan voor elken afgesneden kop?’ - ‘Vierentwintig stokslagen op uwe voetzolen,’ hernam bedaard de Emir. Dit tweede gedeelte der wet is evenwel, zoo ver men weet, nimmer toegepast geworden. - Onder abd-el-kader's invloed nam ook de bedeeling van het regt eenen, tot dien tijd toe nog nooit bekenden, regelmatigen gang, en wettigheid trad in de plaats van willekeur. Er werd een geregtshof opgerigt, om regt te spreken en over de beschuldigden vonnis te vellen. Ofschoon het nu wel niet te loochenen is, dat de uitspraken dezer regtbank somwijlen nog eenigzins overijld zijn en met barbaarschheid uitgevoerd worden, zoo gaat zij echter naar wettige regelen te werk en laat zich niet meer door blinden toorn en bijzondere wraakzucht besturen. Zij komt in de tent van den Emir en onder diens voorzitting bijeen. De beschuldigde wordt geroepen en gehoord; gewoonlijk doet de Emir zelf de omstandigheden gelden, die voor den aangeklaagde spreken of zijne schuld verminderen. Met elken dag worden de doodvonnissen zeldzamer, en de afschuw van den Emir tegen doodstraf is zoo groot, dat hij, tot redding van het hoofd des schuldigen, zijne toevlugt zelfs tot het bijgeloof neemt, meestal de voltrekking van het vonnis tot den volgenden dag uitstellende, en dan voorgevende, dat hij een nachtgezigt gehad heeft, waarin zijn vader hem verschenen is, en hem bevolen heeft, den beschuldigde het leven te schenken. Moet echter soms, desniettemin, om een voorbeeld te stellen, iemand met den dood gestraft worden, dan is de Emir steeds treurig, en zijn gezigt, dat alsdan nog bleeker dan gewoonlijk is, geeft innerlijk lijden te kennen. In zulke omstandigheden laat hij niet ligt iemand bij zich toe, komt niet te voorschijn, maar houdt zich in zijne tent besloten, eet weinig, spreekt bijna met niemand, en rigt zelfs ter naauwernood het woord tot zijne moeder.