Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1847

Palmyra.

(Uit de Reizen van Lady esther stanhope.)

Ten een ure kwamen wij bij eenige zandheuvels, en bevonden ons nu ter zijde van het Witte Gebergte (Gebel-el Abyad) op eenen afstand van twee mijlen en in noordelijke rigting van hetzelve. Deze heuvels liepen nog omtrent eene mijl ver voort. Vervolgens betraden wij eene ontzettend groote vlakte, el Mezah geheeten, die ter linkerzijde door het Witte Gebergte en ter regter door den berg Ayam begrensd werd. Hoe wijduitgestrekt zij ook was, bedroog toch hare ongemeene effenheid het oog, en liet schijnbaar de bergbegrenzingen, van welke wij gesproken hebben, als tot vorming van een dal elkander naderen. Het scheen mij, alsof wij bijna met den voet van het gebergte, dat zich boven Palmyra verheft en waarop hassan wees, in aanraking waren. ‘Nog anderhalve mijl en wij zijn er,’ zeide ik. - ‘Insch allah!’ (zoo God het wil) was, naar der Arabieren wijs, zijn antwoord; en daar ik reeds bij ondervinding het dubbelzinnige dezer uitdrukking kende, zoo hield ik mij op eenen dubbel zoo grooten afstand gevat. Hassan's paard was uiterst vermoeid, en men moest zijnen reiszak op het mijne overleggen. Gedurende de eerste mijl, die wij aflegden, had de vlakte eenige grasplekken, doch vervolgens toonde zij slechts eene dorre, uitgedroogde, kale oppervlakte, waar geen spoor van plantengroei te vinden was. Het schijnt, dat de grond er met zout doortrokken is, even als in de vlakte, welke ik later ten oosten van Palmyra bezocht. Tegen zonsondergang bereikten wij haar einde, en geraakten tusschen twee bergen in een dal, waar men de overblijfsels van een' waterbak gewaar werd, die eene bron omgaf, uit welke voormaals eene waterleiding naar Palmyra voortliep. Zij heet Aboe-el-Fawares en wordt door wood en dawkins in hun voortreffelijk werk over de Ruïnen van Palmyra vermeld. Deze waterleiding strekt zich eene mijl ver uit, en eindigt in het Dal der Grafsteden, waarheen wij spoedig

[p. 432]

kwamen. Dit dal wordt aan twee kanten door lage bergen begrensd. De maan was thans opgegaan en goot een plegtig schemerlicht over deze oude gedenkteekenen der dooden, die eene uitgestrektheid van eene mijl ver vervulden. Toen wij den berghoek naderden, waar ons, naar ik vermoedde, de geweldige massa der puinhoopen in het oog moest springen, trilde mij de borst van verwachting. Wij kwamen er om heen, en ik spande mijne gezigtskracht in, maar zocht vergeefs de grootsche voorwerpen, die ik verwacht had; want de enkele zuilen der kolonnade, op eene onvoordeelige plaats in een gezonken, waren ter naauwernood te herkennen. Andere gewaarwordingen, welke de hoop op hetgeen ik zien zou voor een oogenblik verdoofd had, traden bij mij thans weder op den voorgrond. Zij herinnerden mij, dat ik twaalf uren lang te paard gezeten had en spijs en drank behoefde. Ik volgde mijnen gids dus, tusschen hooge steenklompen, pilaren en andere overblijfsels van gebouwen, naar den zonnetempel, en wij kwamen aan de poort, welke wij gesloten vonden. Ook werd zij niet eer geopend voordat hassan zich had bekend gemaakt. Vervolgens klommen wij een morsig straatje af; en bereikten de leemen hut, welke mij in Palmyra tot verblijf moest dienen. - Met zonsopgang was ik op de been, en, wenschende den ongunstigen indruk te verdrijven, dien het voorkomen der puinhoopen in den duister des avonds op mij had achtergelaten, verzocht ik hassan, mij weder derwaarts te geleiden. Andermaal echter vond ik mij in mijne verwachting te leur gesteld. Voor zoo ver ik ze mij herinneren kon, vond ik de teekeningen in het werk van wood en dawkins juist en der waarheid getrouw, en ik begon bij mij zelve te overleggen, hoe het toch komen kon, dat zij, schoon naauwkeurig in derzelver omtrekken, een zoo veel gunstiger denkbeeld van Palmyra's overblijfselen gaven dan de werkelijkheid. Ik heb reeds gezegd, dat de grond, waarop de ruïnen staan, onvoordeelig voor de uitwerking is. Gebouwen vereischen, om goed in het oog te vallen, een' eenigzins verheven' stand, en misschien heeft menig reiziger bij zich zelven de opmerking gemaakt, dat van al de sporen der oudheid, die men in den omvang van wat sedert het Turksche rijk heeft uitgemaakt te zien krijgt, het Parthenon te Athene en de theseus-tempel op Kaap Sunium het achtbaarste voorkomen hebben, omdat beide op eene hoogte staan. Dit is met Palmyra het geval

[p. 433]

niet. Integendeel ligt het aan den voet van hooge bergen, welker grootte en verhevenheid alle werken der kunst verkleinen; zijne zuilen, wanneer men ze op den afstand van ettelijke honderd schreden beschouwt, krimpen tot de grootte van nachtkaarjes ineen. Dit ongunstig voorkomen wordt, behalve door de nabijheid der bergen, ook nog veroorzaakt door de kleur van het steen, waaruit ze gehouwen zijn: want het ziet er uit als gele oker, en de omringende grond heeft juist diezelfde tint. Kleuren moeten afsteken, om werking te doen; en daar nu deze tegenstelling hier ontbreekt, zoo zijn de beroemde ruïnen, die zich op het papier zoo prachtig voordoen, daar, waar zij staan, naauwelijks te bemerken. En hoezeer nu wel de beide kunstenaars het regt hadden, ze op de best mogelijke wijze voor te stellen, hebben zij zich niettemin aan die soort van misleiding schuldig gemaakt, welke voorwerpen in een valsch licht plaatst, door ze met een voorkomen van frischheid te omgeven, waarop zij reeds lang alle aanspraak verloren hebben. Doch zoodra wij onze gedachten laten gaan over de ontzettende massa der bouwstoffen, welke men hier, in het midden eener woestijn, bijeengebragt heeft, zoo moet onze verbazing ten hoogsten top rijzen. Er zijn hier pilaren van graniet uit één stuk, die (volgens verzekering van mannen, welke daaromtrent nasporingen gedaan hebben) uit Opper-Egypte herwaarts gevoerd moeten zijn. Al de gebouwen, welker overblijfsels men hier ziet, waren met steenen van ontzettende grootte opgetrokken, en er zijn nog daken voorhanden, die uit eene eenige steenplaat bestaan. Brokken van zuilen en van hetgeen zij gedragen hebben, bedekken wijd en zijd den grond, en zijn zoo talrijk, dat men zich zou kunnen verbeelden, dat al de stedelingen hier in paleizen gewoond hadden. Het gebouw, hetwelk de reizigers den zonnetempel noemen, bevat tusschen zijne wanden alleen meer ruimte, dan voor de tegenwoordige inwoners van Palmyra toereikend zou wezen.