Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1847

[p. 369]

Iets aangaande het plaveien en reinigen van straten.

(Getrokken uit beckmann.)

Verscheidene reglementen van politie worden thans aangezien als zoo noodzakelijk, dat men zich verbeeldt, dat zij altijd bestaan hebben; maar, wanneer men er den oorsprong van opspoort, zal men zien, dat de meeste van latere dagteekening zijn. Het zal genoeg zijn op te geven de posten, de inrigtingen voor brand, de nachtwachts, de huurrijtuigen, en eindelijk het gebruik van de straten te plaveien.

Verscheidene steden hadden bij het begin der Christelijke jaartelling geplaveide straten; maar onder die, welke thans de sieraden van Europa uitmaken, bestaat er geene, Rome uitgezonderd, welke deze verbetering vóór de twaalfde eeuw reeds kende.

Men gelooft algemeen, dat van alle hedendaagsche steden Parijs het eerst is bestraat. Het is evenwel zeker, dat Cordova het reeds was in 850. De hoofdstad van Frankrijk was in de twaalfde eeuw niet geplaveid, want rigord, Geneesheer en Geschiedschrijver van philippe-auguste, meldt, dat de Koning, eens aan het venster staande van zijn paleis, dat aan de Seine lag, bemerkte, dat de rijtuigen, door den modder rijdende, er een' onaangenamen reuk uit deden opstijgen; daarom besloot hij dit ongemak te verhelpen door de straten te laten plaveien, en hij bragt dit ontwerp ten uitvoer, niettegenstaande de uitgaven, die zijne voorgangers hadden afgeschrikt. Het bevel er toe werd uitgevaardigd in 1184. De naam Lutetia, welke deze stad voorheen droeg wegens hare modderigheid, werd toen veranderd in die van Parijs.

De schrijvers komen daarin overeen, dat Londen op het einde der elfde eeuw nog niet geplaveid was: zij stellen tot bewijs de gebeurtenis, die in het jaar 1090 plaats had. Toen een hevige storm het dak van de kerk Saint-Mary had opgenomen, werden vier balken van zes en twintig voet met zooveel kracht ter aarde geworpen en drongen er zoo diep in, dat er naauwelijks vijf voeten boven den grond bleven. Te dien tijde, zegt s. howels, was de stad Londen niet bestraat en geleek een modderpoel. Verscheidene voorname straten werden in de vijftiende eeuw geplaveid; bij voor-

[p. 370]

beeld de Holborn-street in 1417 op bevel der regering, enz. enz.

De voorname steden van Frankrijk gaven een voorbeeld, dat weldra werd gevolgd door de steden van den tweeden rang. Te Dijon begon men in 1391.

Omtrent honderd jaren nadat de straten van Parijs, ten minste gedeeltelijk, waren geplaveid, verscheen er een bevelschrift van philip den Stoute (1285), in hetwelk aan ieder burger werd opgelegd, om de straat voor zijne woning op zijne eigene kosten te onderhouden en te reinigen; doch dit bevel werd zoo slecht opgevolgd, dat de slijk geheel de overhand kreeg.

Toen de stad toegenomen was in uitgestrektheid en bevolking, werd de zindelijkheid der straten hoogst noodzakelijk. De bewoners der voorsteden beklaagden er zich over, dat de verpligting, die men hun oplegde, om ze te reinigen, te lastig voor hen was. Er werd dus besloten in 1609, dat de straten op algemeene kosten en onder toezigt der politie zouden worden gereinigd: te dien einde legde men een impost op den wijn.

Al deze reglementen zouden nutteloos geweest zijn, ware het niet, dat men andere maatregelen genomen had. Men verbood, varkens op straat te laten loopen, bij gelegenheid van het ongeval, 't welk den jeugdigen Koning philippus overkwam. Die Vorst keerde terug van Reims, alwaar hij gekroond was; en juist toen hij Saint-Gervais voorbijreed, belemmerde een varken de pooten van zijn paard, wierp het omver, en de Koning stierf ten gevolge van diens val.

Het verbod, aangaande de varkens uitgevaardigd, mishaagde den monniken van de abdij Saint-Antoine, die beweerden, dat men deze dieren niet kon beletten vrijelijk langs de straten te zwerven, zonder den eerbied te kort te doen, dien men aan hunnen Beschermheilige verschuldigd was. Men was dus verpligt met de monniken eene overeenkomst aan te gaan, en er werd bepaald, dat de varkens van het klooster ongestraft zich zouden wentelen in den modder der straten, mits dat zij een klokje aan den hals droegen.

Men liet tot aan de dertiende eeuw aan de bewoners van Parijs de vrijheid, om vuiligheden uit de ramen te werpen; het was voldoende drie malen te roepen: Gare l'eau!

[p. 371]

Die gewoonte hield op in 1372 door een verbod, en het werd in 1395 op nieuw op zware straffen verboden. Later bestond dit gebruik in Edimburg. Een vreemdeling was verpligt een leidsman te huren, ten einde zich naar zijn logement te doen geleiden, welke gids vooruitging en met luider stemme riep: Hold your hand!

Het schijnt, dat het reinigen der straten oudtijds voor een verachtelijk bedrijf werd gehouden, en dat men er op sommige plaatsen de Joden en elders de beulsknechten toe gebruikte. Ook te Hamburg reinigden de Joden de straten. In 1573 was de vilder te Spandau verpligt de markt dier stad, die nog niet geheel geplaveid was, te reinigen. De straten van Berlijn waren in 1624 nog nimmer gereinigd, en de varkens wentelden zich in het slijk en water, dat door de stad stroomde. Toen de Keurvorst aan den Raad te kennen gaf, dat zij een bevel moest uitvaardigen tot reiniging van het plaveisel, antwoordde de Raad, dat die maatregel geen plaats kon grijpen, wijl de burgers bezig waren met het bebouwen hunner landerijen. In 1671 beval men elken boer, die ter markt kwam, eene kar vol modder en vuilnis weg te voeren.

De graad van beschaving eens volks kan afgemeten worden naar den staat der straten van deszelfs steden en dorpen. Ongeplaveide straten duiden een onbeschaafd of ellendig volk aan; zij getuigen van een jammerlijk bestuur, 't welk slechts belasting heft om te voldoen aan deszelfs hebzucht.