Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1847

Niet in de wetenschap, maar in het werkelijk leven is de bevrediging en zaliging der menschen te vinden. Eene

[p. 703]

Leerrede over Joh. XIII:17, door L.G. Pareau, Akademieprediker. Te Groningen, bij A. Oomkens, Jz. 1846. In gr. 8vo. 32 bl. f :-30:

Hoe komt de mensch tot rust, tot vrede, tot verzoening met zich zelven? Dat is de groote levensvraag voor den denkenden geest. ‘Door de wijsbegeerte,’ verkondigde Prof. opzoomer in zijne veelbesprokene Inwijdingsredevoering. Wij willen, na alles, wat is gesproken en geschreven, daarover niet uitweiden. Maar dat door het uitspreken der stelling, dat de wijsbegeerte den mensch met zich zelven verzoent, te kort gedaan wordt aan het Goddelijke Christendom; dat, 't moge dan bedoeld zijn of niet, door dat verheffen der menschelijke wetenschap boven het Christelijke geloof, onzen Heere jezus christus, gelijk de Hoogl. pareau zich uitdrukt, naar de kroone gestoken wordt; - dit lijdt ook bij ons geenen twijfel. En het is goed, dat de Goddelijke waardigheid van het Evangelie mannelijk gehandhaafd wordt tegenover menschelijke aanmatiging, door hen, die op de hoogte der zaak zijn, en wier roeping het is, de Christelijke wetenschap voor te staan. Daarom verblijdde het ons, dat de Groninger Hoogleeraar pareau zich opgewekt gevoeld heeft, om over deze belangrijke zaak tot de Christelijke gemeente te spreken. Dat is nu wel niet, en kan ook uit den aard der zaak niet zijn, een woord van onderwijs en stichting voor eenvoudigen; maar hij achtte het zijne roeping, ook voor mannen van wetenschap en beschaafde Christenen het Evangelie te prediken. Daaraan heeft de Hoogleeraar der Godgeleerdheid, de Akademieprediker wèl gedaan. Geroepen tot priester der wetenschap, moet hij de wetenschap onder de oogen zien, niet met zoetsappig geteem, of weeklagt over kerkgevaar, maar met mannelijke taal der innige overtuiging. Het is ook goed, dat zich die stem uit Groningen laat hooren, waar men, zoo durft de logen- en lastertaal zeggen, de eer van onzen Goddelijken Heiland en zijn Evangelie aanrandt met menschelijke, dusgenoemde wijsheid. En dat, zonder iemand onzer Godgeleerde Professoren, ook

[p. 704]

te Groningen, te na te willen spreken, de Heer pareau allezins bevoegd is, om zijne stem te laten hooren, zal wel niemand betwijfelen, die, al ware het alleen uit 's mans Moraal, weet, dat hij, over wijsgeerig onderzoek sprekende, waarlijk geen veld betreedt, waarop hij den weg niet weet.

Zoo gepast dus zulk eene leerrede is voor persoon, tijd en plaats, zoo gepast is ook haar inhoud. Zij geeft aan de wetenschap hare regten, maar bedingt die ook voor het Evangelie. Zij betwist aan de wetenschap het regt niet der wijsgeerige waardering van het Christendom; maar dit betwist zij, dat de wetenschap zou zijn, wat de Prediker ‘des menschen al,’ en een oud leerboekje ‘onzen eenigen troost in leven en in sterven’ noemt. Zij kant zich niet aan tegen de wijsbegeerte, maar tegen hare buitensporige aanmatigingen. Eerst wordt aangewezen, dat, is de wetenschap den mensch noodig, het toch het werkelijke leven is, waarin hij bevredigd en gezaligd moet worden, omdat niet alle wetenschap daartoe den mensch noodig is, - omdat dit alleen van die kennis kan gezegd worden, die het werkelijke leven betreft, en omdat wel dit werkelijke leven, maar niet kennen en weten het hoogste is in den mensch; ‘niet de kennis, maar de gezindheid en de wil en het daaruit ontspringend levensgedrag maakt den mensch goed, edel, rustig, zalig;’ daarna, dat christus den mensch juist en volkomen bevredigt in hetgeen hij voor het werkelijke leven behoeft, omdat Hij ons licht, onze vrede, onze kracht, ons voorbeeld, en onze voorganger ter zaligheid is; eindelijk, aangedrongen, dat wij uit dien hoofde onze zaligheid niet in het weten, maar in het werkelijke Christelijke leven te zoeken hebben.

Deze echt wijsgeerig-Christelijke, in vele opzigten uitmuntende Leerrede is ons niet alleen merkwaardig als handhaving van de eer des Christendoms, maar ook nog in een ander opzigt. Het Evangelie is eeuwig, en deszelfs waarheid onveranderlijk; maar het inzien in, en de voorstelling van die waarheid wijzigt zich naar alle tijden, denkwijzen en begrippen. In dat opzigt is juist het Christendom voor

[p. 705]

alle tijden en volken geschikt, omdat het de bewonderingswaardigste geschiktheid heeft, om, bij eindelooze verscheidenheid van vorm, één te blijven in wezen. En wanneer men dan nu bespeurt, dat eene bepaalde voorstelling der Christelijke waarheid met het Evangelie in overeenstemming, en tevens geschikt is, om de aanmatigingen van heerschende begrippen in het wijsgeerige met gelukkig gevolg het hoofd te bieden; wanneer eene beschouwingswijze van het Evangelie, naar de ontwikkeling van den menschelijken geest berekend, de eer des Christendoms kan handhaven, en de vermetele verheffing van iets buiten dat Christendom, als des menschen hoogste goed, krachtig bestrijden; wanneer men ontwaart, dat die voorstelling van het Evangelie de wijsbegeerte des tijds vrijmoedig durft onder de oogen zien en op hare plaats zetten, terwijl eene andere haar ontwijkt en slechts de alarmklok kan trekken; - wat klaagt men dan die beschouwingswijze aan van onchristelijke rigting en van verkrachting der waarheid, die in christus is; wat miskent men dan hare verdiensten; wat ijvert men dan tegen ontwikkeling? Waarlijk: ieder onbevooroordeelde leze slechts deze Leerrede, en zoo er een greintje waarheidszin en een vonkje van belangstelling in de eer van het Goddelijke Christendom in hem is, dan zal hij er zich over verblijden, dat in ons vaderland eene rigting zich ontwikkelt, die op de hoogte staat van den tijd, en eene onchristelijke wijsbegeerte op haar eigen veld terugwijst, wanneer zij de eer van onzen Goddelijken Meester te na komt, en hare hand afweert, wanneer zij die naar het heilige uitstrekt.