Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1847

Fingal. Naar het Gaelisch van Ossian. Voorafgegaan door een Onderzoek naar de Echtheid der Gedichten van Ossian. Door Dr. J.P. Arend. Te Amsterdam, bij J. van der Hey en Zoon. 1845. In gr. 8vo. 207 bl. f 2-20.

Rec. kan zich met den titel van dit boek volstrekt niet vereenigen. Deze zou doen verwachten, dat de Fingal het hoofdonderwerp uitmaakte, en het tegendeel is waar. Het onderzoek naar de echtheid van de gedichten van ossian vult 158 bladzijden, en de laatste 50 zijn aan eene vertaling van den Fingal gewijd. Men zou hieruit met regt mogen opmaken, dat het eerste het eigenlijke doel des Schrijvers is geweest, en dat de laatste met een of ander oogmerk, dat daarmede in verband staat, er is bijgevoegd. De titel zou het tegendeel doen verwachten.

[p. 695]

Doch laat ons zien, wat ons hier wordt gegeven. Algemeen bekend is de strijd, die er van den eersten aanvang af is gestreden over de echtheid der zangen van ossian. Toen macpherson zijne vertaling in het licht gaf, verhieven zich terstond stemmen, die beweerden, dat hij niet de vertaler, maar de vervaardiger zelf van deze stukken was, en na verloop van drie vierde van eene eeuw schijnt de zaak bij sommigen nog niet beslist. Het komt ons intusschen voor, dat hij, die thans nog aan de groote waarheid wil twijfelen, dat in de daad ossian de dichter is van de stukken, die door macpherson zijn medegedeeld, moedwillig de oogen moet sluiten voor de veelvuldige en overtuigende bewijzen, die voor ons liggen. In- en uitwendige getuigenissen beide pleiten voor de zaak met zoo veel kracht, dat men den thans nog twijfelende wel onvatbaar mag rekenen, om door eenige bewijsvoering tot zekerheid te worden gebragt. De Heer arend heeft uitvoerig alles bijeengezameld, wat voor en tegen is gesproken; hij heeft de tegenbedenkingen trachten te ontzenuwen en de kracht der gunstige bewijsgronden in het licht gezet. Hij vangt zijn onderzoek aan met de Letterkundige Geschiedenis der Gedichten van ossian. Alles, wat er over deze stukken bij de uitgave en later is te doen geweest, de aanvallen, die zij hebben moeten doorstaan, de verdediging, die hun is te beurt gevallen, worden met volledigheid medegedeeld, en de literatuur van dit onderwerp is blijkbaar den Heere arend zeer goed bekend. Vreemd is het ons, dat de Schrijver altijd spreekt van philarete charles in plaats van chasles.

Van bl. 57 gaat de Schrijver thans over tot de behandeling van de in- en uitwendige bewijzen, die voor de echtheid pleiten; hierop volgt bl. 106 eene bestrijding van de gronden (in- en uitwendige), waarmede doorgaans de echtheid wordt aangetast. Rec. zal niet ontkennen, dat deze wijze van handelen de volledigheid bevordert. Maar iets anders is het, of zij niet dikwijls tot herhalingen noodzaakt en de lectuur onaangenamer maakt, dan noodig was. De tegenbedenkingen hadden dikwijls veel gevoegelijker plaats gevonden bij de behandeling der bewijzen voor de echtheid, en daardoor zou de indruk zeker niet verzwakt zijn. Nieuws heeft de Heer arend weinig of niet in het midden gebragt;

[p. 696]

het is eene vlijtige compilatie van hetgeen anderen gegeven hebben. Was die nog noodig? Wij gelooven het niet, en twijfelen, of zij ook wel algemeen belang zal inboezemen. Voor het algemeen is de zaak beslist, wanneer men zeggen kan: de stukken bestaan in het oorspronkelijke en zijn daarin uitgegeven; voor den geletterde is er niet genoegzaam nieuws in alles; wat hij hier vindt, om hem den in vele opzigten dwazen twist nog eens met genoegen te doen volgen, te meer, omdat veel, wat in der tijd als belangrijke en scherpzinnige bedenking werd aangevoerd, alle belang heeft verloren, sedert de oorspronkelijke uitgave hare houdbaarheid heeft doen vervallen. Wij willen daarom den arbeid van den Heer arend niet miskennen, maar meenen toch, dat hij andere onderwerpen had kunnen kiezen, waaraan zijne moeite met vruchtbaarder gevolg had kunnen worden besteed.

Op dit eerste en uitvoerigste gedeelte volgt thans de vertaling van den Fingal. Deze heeft een bepaald doel. De Schrijver, namelijk, wil doen zien, op welke wijze macpherson bij zijne bewerking van ossian's gedichten heeft gehandeld. Eene vergelijking leert, dat hij dikwijls zeer vrij, dikwijls zeer onnaauwkeurig heeft vertaald, en dat de eenvoudigheid van het oorspronkelijke de niet zelden gezwollene overzetting menigmalen in wezentlijke schoonheid overtreft. Doch ook in dit gedeelte van zijnen arbeid kunnen wij niet volkomen instemmen met de wijze, waarop de Heer arend hier is te werk gegaan. Terwijl wij in het eerste gedeelte eene noodelooze uitvoerigheid meenden te moeten afkeuren, moeten wij hier ons over het tegendeel beklagen. Het is er verre van daan, dat wij hier eene vertaling van den Fingal naar het Gaelisch zouden aantreffen; het is eene uitvoerige schets van het stuk, hier en daar met meer of min breede uittreksels. Rec. begrijpt niet, wat de Heer arend zich hiermede heeft voorgesteld. Den Fingal in zijn geheel woordelijk uit het Gaelisch overgebragt, dat zou eene letterkundige belangrijkheid kunnen hebben; nu is het brokwerk, waaraan men niet veel heeft. De Schrijver had, ook al wilde hij zijn boekje niet dikker maken, door het bekorten van het voorstuk overvloedige ruimte kunnen winnen, om hier datgene te leveren, wat de titel uitdrukkelijk belooft.

Over het geheel loopt Rec. dus niet zeer hoog met dit

[p. 697]

boekje. Het behelst te weinig nieuws, om belangrijk te mogen heeten, en is juist daar onvolledig, waar de aard der zake volledigheid wenschelijk had gemaakt. Naar ons inzien had de Schrijver gelukkiger keuze kunnen doen, toen hij besloot, om eene vrucht van zijne studiën aan te bieden aan den Rector en de leden van den Senaat der Hoogeschool te Leyden, (letterkundige faculteit) als een bewijs van zijne erketelijkheid voor de eervolle onderscheiding, welke hij door zijne benoeming tot philosophiae theoreticae Magister et literarum humanorum Doctor van hen had ontvangen.