Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1847

[p. 532]

Leiddraad tot onderrigt in de populaire Geologie of Natuurlijke Geschiedenis der Aarde. Door K.C.V. (on) Leonhard, Geheimraad en Professor aan de Hoogeschool te Heidelberg. Uit het Hoogduitsch vertaald, met Aanteekeningen, door E.M. Beima, Math. Mag. et Phil. Nat. Doctor en Conservator aan 's Rijks Museum van Natuurlijke Historie te Leiden. Te Amsterdam, bij C.G. Sulpke. 1846. In gr. 8vo. 176 bl. f 1-50.

Het is onlangs door eenen rijkbegaafden taalkenner teregt opgemerkt, dat men hier te lande lezen en schrijven geleerd te hebben voor verlichting houdt, en vergeet, dat deze kunsten slechts middelen tot verlichting zijn, die, niet aangewend, ook tot niets dienen. Er is waarschijnlijk geen land ter wereld, waar de verhouding van menschen, die lezen kunnen, tot de geheele bevolking zóó groot is als in ons Vaderland; maar dat er daarom in ons Vaderland meer gelezen wordt dan in andere landen, zouden wij niet durven beweren. Wetenschappelijke boeken in het Nederduitsch hebben althans doorgaans een kwijnend leven. De Duitsche Physioloog carus heeft eenmaal van een latentes Leben gesproken; dat is van een leven, dat zich houdt alsof het dood was. Zulk een, op een haar naar den dood gelijkend leven is dat der wetenschappen, (wij bedoelen hier der sciences, zoo als de Franschen zeggen, de Sciences physiques, mathématiques et naturelles) onder de algemeene volksmassa van Nederland. In dien toestand kan in de eerste jaren geene verandering komen. Zij moet van de hoogere standen uitgaan. Bij dezen moet wetenschap geschat, geëerd, door hen nagejaagd en gekoesterd worden; dan volgt het servum imitatorum pecus, als het eenmaal mode is even zoo veel belang te stellen in berzelius als in frederica bremer of in jenny lind, of in leverrier als in gudin of in Mademoiselle rachel, in oersted als in anderson, en welke onbekende(!) namen wij nog al meer naast de, in ons Vaderland aan elk bekende namen van buitenlandsche belletristen, virtuosen en kunstenaars voegen wilden. En nu de boeken van buitenslands? In Nederduitsch gewaad gestoken, zullen zij in een' toestand van kwijning eenige jaren voortsukkelen, tot zij komen:

..... In vicum vendentem thus et odores
Et piper et quidquid chartis amicitur ineptis.

[p. 533]

De weinige mannen van het vak bezitten die werken reeds in de oorspronkelijke taal, en de overige twee of drie, die wel eens weten willen wat Geologie of zulk eene wetenschap eigenlijk is, kunnen aan het boek toch geen' aftrek bezorgen. Van daar dat de uitgevers altijd klagen, dat ons land te klein is voor zulke werken.

Het zoude Rec. zeer verwonderen, zoo de uitgever sulpke over het debiet van het boek, 'tgeen thans voor hem ligt, bijzonder tevreden was. Intusschen is het eene beknopte handleiding tot een vak van kennis, in hetwelk in de laatste jaren zeer groote vorderingen gemaakt zijn, en dat in Engeland onder alle standen, en zelfs bij de schoone sekse, geacht en beoefend wordt. Over die wetenschap bezitten wij nog niet veel geschriften in de moedertaal, 't zij oorspronkelijke, 't zij vertaalde. Een der nieuwste en meest uitvoerige is dat van denzelfden Schrijver, 't welk thans door denzelfden Vertaler in afleveringen wordt uitgegeven. Reeds is de vertaling van von leonhard's populaire Vorlesungen über Geologie tot het derde deel gevorderd, en wij mogen dus hopen, dat zij, al is het dan ook langzaam, voltooid zal worden. De thans aangekondigde Leiddraad is een beknopt overzigt der wetenschap, in dezelfde volgorde behandeld. Voor de bezitters van dat werk is het derhalve, als kort begrip ter herinnering van het gelezene, en voor anderen als overzigt der hoofdzaken, bijzonder aan te bevelen. De Vertaler heeft zich van zijne taak met zorg gekweten. Zijne bijgevoegde aanmerkingen zijn meest van etymologischen aard: sommige bevatten vrij onzekere gissingen, en over 't geheel komt het ons voor, dat hij spaarzamer had moeten zijn in deze uitstapjes op een gebied, dat aan het eigenlijk onderwerp der wetenschap vreemd is; doch hieromtrent heeft misschien bij velen eene tegenovergestelde meening plaats. Zoo het er nog iets toe kon bijbrengen, om dit werk eenigermate meer bekend te maken en de kennis der Geologie daardoor bij ons te bevorderen, zouden wij ons verheugen van de aandacht op hetzelve gevestigd te hebben.

J.v.d.H.