Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1847

Kern van Levenswijsheid, of: hoe bereikt de Jongeling zijne bestemming? De tweede Hoogduitsche uitgave vrij gevolgd, door K.N. Meppen, Evang. Luth. Predikant te 's Gravenhage. Te Amsterdam, bij G. Portielje. 1845. In gr. 8vo. 197 bl. f 2-30.

Gelijk de Vertaler in het voorberigt teregt opmerkt, ontbreekt het niet aan oorspronkelijk Nederlandsche en vertaalde handleidingen en raadgevingen voor jongelingen, die

[p. 457]

als in het voorportaal staan des bedrijvigen levens; maar even waar is de opmerking, dat die allen niet genoegzaam worden gelezen en gewaardeerd, als te droog en vervelend ter zijde gelegd, en daarom te weinig doel treffen. Een schrijver of overzetter, die deze aanmerkingen voorafzendt, legt zich daardoor min of meer onder de verpligting, om iets beters, aangenamers, doelmatigers te leveren, dan zijne voorgangers. Men heeft althans eenig regt, om zulks van hem te verwachten. En als wij nu daaraan het voor ons liggende geschrift toetsen, dan moeten wij bekennen, dat deze navolging of vertaling (het oorspronkelijke is ons niet bekend) van het werk eens niet genoemden Zwitserschen Hoogleeraars ons veel minder voldaan heeft, dan wanneer wij het op zich zelf als eene nuttige lectuur voor jongelingen beschouwden. Dat het niet ontbreekt aan verstandige raadgevingen in de belangrijkste levensomstandigheden, in welke de jongeling is of komen kan, aan ernstige waarschuwingen tegen de voornaamste verkeerdheden, waaraan hem zijn leeftijd blootstelt; dit spreekt wel van zelf, want zonder dat zou een man als de Eerw. meppen deze vreemde lettervrucht niet op onzen bodem hebben overgeplant. Maar de wenken en besturingen zijn ook niet overdreven (een gewoon gebrek anders van dergelijke schriften); de toon is geschikt om te overtuigen en te roeren, hoewel misschien geschikter voor het eerste dan voor het laatste; het ontbreekt niet aan gepaste voorbeelden, uit de Geschiedenis ontleend, en wat dies meer zij. Twee hoofdbedenkingen heeft echter de gezette lezing ons doen maken, en wij zijn daarin bij eene herlezing nog meer versterkt geworden. Zoo welgemeend onze lofspraak is over het goede en nuttige in dit boek, zoo bescheiden zij ook onze opgave van die aanmerkingen.

De eerste betreft den vorm. Gelijk vader cats zijne vrouw door de verschillende tijdperken van haar leven voert onder het beeld der jaargetijden, zoo leveren hier de onderscheidene gedeelten van den dag: opgang der zon, morgenstond, voormiddag, middag, namiddag, avond en ondergang der zon de opschriften der hoofdstukken, in welke het werkje is afgedeeld; en wordt alzoo den jongeling herinnerd hetgeen hij was, is en worden zal. Het tweede is natuurlijk het uitvoerigste; het is ook de hoofdzaak, de spil, waarom zich alles beweegt. Maar dat volgen van eene

[p. 458]

soort van pragmatisch-zedelijke levensbeschrijving geeft nu aan het laatste gedeelte een zeer stijf en gewrongen voorkomen. De Schrijver zelf, of de Nederduitsche bewerker, indien de overbrenging zeer vrij is, heeft dit gevoeld; de titel spreekt van het bereiken zijner bestemming door den jongeling: van deze bestemming behoorde dus iets gezegd te worden, en nu ontstond iets, dat over de verschillende levenstijdperken heenstrijkt, als het stokje over de groepen in de prent, van het eerste tot het laatste. Ons hadde toegeschenen, dat, vooral bij eene vrije bewerking, beter ware geweest, op den voorgrond te stellen: Wat is des jongelings bestemming? waarbij in breede, fiksche trekken werd aangewezen, welke beginselen den mensch moeten bezielen, hoe zijn karakter moet gevormd zijn, enz., wanneer hij als lid van de maatschappij in onderscheidene betrekkingen, als echtgenoot, vader enz., optreedt. Die schilderij zou bij den jongeling den indruk des verlangens achterlaten om zóó te worden, en dit reeds den weg gebaand hebben, om ingang te geven aan de aanwijzing, hoe hij daartoe geraken kan, waarbij dan ook de onderscheidene pligten en verkeerdheden, over welke hij wordt onderhouden; minder, gelijk nu, op zich zelven zouden staan, maar in meer dadelijk verband gebragt worden tot de omschrevene bestemming. Wij behoeven nu niet in de bijzonderheden aan te wijzen, hoe wij het een en ander bedoelen; de waardige meppen zal ons de gemaakte opmerking misschien toestemmen, althans zeker ten goede houden, en voor hetgeen wij wenschten ware hij ook genoeg berekend.

Hetgeen wij nog wilden zeggen is, dat, ofschoon de zedekundë, hier voorgedragen, geene bloot wijsgeerige zij, maar de Godsdienst wel degelijk als de krachtigste aansporing ten goede en afmaning van het kwade wordt voorgedragen, - en zou men het ook uit de pen van eenen Godsdienstleeraar anders verwachten? - evenwel het Christelijke element niet genoeg uitkomt. Dat vordert de waarheid, want hoe meer men jezus christus leert kennen, des te hooger wordt men met Hem en zijn Evangelie ingenomen, als het beginsel van alle waarachtige deugd en beantwoording aan menschenbestemming, waarvan wij het ideaal zien in Hem, die het ideaal der menschheid is. En dat vorderen ook de behoeften van onzen tijd, op welke het voorberigt opmerkzaam maakt. Evenwel wordt van den

[p. 459]

Bijbel en meer bepaald van het Christendom weinig gebruik gemaakt, en het voorbeeld of het zieldoordringende en hartreinigende Evangelie van onzen Heer naauwelijks aangehaald. Dit mishaagde ons nog meer dan de vorm, of liever het liet ons nog meer onbevredigd. De Vertaler had dit vooral moeten verhelpen.

Overigens wenschen wij den besten zegen over het gebruik van dit nuttige werkje, welks uiterlijke zich, b.v. tot geschenk aan jongelingen bij het verlaten der scholen, bijzonder aanbeveelt.