Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1847

Verscheidenheden betrekkelijk booze kunsten en wetenschappen, door eene phantastische wereld geschapen, en wel inzonderheid die der tooverijen en waarzeggerijen; zijnde eene Rapsodie van sprookjes van vroegere en latere dagen, uit onderscheidene schrijvers en mondelinge mededeelingen verzameld, door den Schrijver van de Volksverhalen en Legenden. Te Kampen, bij K. van Hulst. 1846. In gr. 8vo. 317 bl. f 3-:

De breedvoerige titel wijst duidelijk genoeg aan, wat men in dit boek te zoeken hebbe, eene verzameling van allerlei bijgeloovigheden nopens tooverijen, heksen, bezetenen, duivelbanners en duivelbezweerders. Sommige dier dwaasheden zijn voor de meerdere verlichting van onzen leeftijd verdwenen; andere vinden onder de min beschaafde volksklasse nog onvoorwaardelijk geloof, hetwelk noch door de uitbreiding en verspreiding van natuurkennis, noch door betere godsdienstbegrippen is uitgeroeid. Gelijk men in onderscheidene streken onzes vaderlands te dezen verschillende wanbegrippen aantreft, zoo schijnt de Schrijver met die in Groningen het best bekend. Het ware niet onbelangrijk, ook elders de in zwang gaande volksbegrippen en vooroordeelen te verzamelen, waartoe de provinciale Volksalmanakken eene geschikte plaats aanbieden, waarvan dan ook in sommige van tijd tot tijd gebruik wordt gemaakt; en hoe meer er van wordt medegedeeld, des te meer zal men zich verbazen over het onzinnige bijgeloof, dat nog blijft heerschen, meer dan velen denken. Zulke mededeelingen zijn niet enkel om te lagchen, maar verspreiden dikwijls veel licht over oudheden, volksgebruiken, inrigtingen, en wat dies meer zij. Daarom wenschten wij wel, dat onze letterkunde niet zoo arm ware aan zulke belangrijke bijdragen tot de geschiedenis en kennis van het volksleven.

[p. 449]

Scheltema gaf vóór eenige jaren de geschiedenis der heksenprocessen, als eene episode in het groote treurspel: het bijgeloof. Men kan bij hem zien, hoe rijk de Duitsche literatuur is over volksgeloof en vooroordeelen.

Met ruimeren lof zouden wij het voor ons liggende boekdeel aankondigen, indien niet hier en daar, vooral over den nestelknoop, te zeer tegen de kieschheid ware gezondigd, indien de correctie minder slordig ware, (zoo leest men van jus primi nocti) en indien niet bij het noemen ook van nog levende personen eene scherpte van toon heerschte, die zich vooral ook uitstrekt tot het uiten van politieke denkwijzen, hetwelk hier minder te pas komt. Het is ook meer, zoo als trouwens de titel aanduidt, eene verzameling van allerlei sprookjes en anecdoten, dan eene oordeelkundige ontwikkeling, in verband tot volkszeden, regtspleging en dergelijke, waartoe het slechts bouwstoffen bevat, zonderling dooreen geworpen. De Schrijver belooft een vervolg over waarzeggingen, waarin wij hopen, dat hij zich meer moeite voor den vorm geven zal.