Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1847

Over Volksverhuizingen in het algemeen en over die naar Noord-Amerika in het bijzonder. Een ernstig woord aan alle vrienden des Vaderlands, bijzonder in betrekking tot het geschrift van Brummelkamp en Van Raalte. Te Amsterdam, bij D.H. Fikkert. 1846. In gr. 8vo. 38 bl. f :-40.
De Stephanische Landverhuizing. Eene waarschuwende proef van geestelijk bedrog. Te Amsterdam, bij D.H. Fikkert. 1846. In gr. 8vo. 30 bl. f :-40.
Landverhuizing uit een volkshuishoudkundig oogpunt beschouwd. Eene Voorlezing gehouden den 4 Febr. 1847, te Deventer, door Mr. J.P.G. Moorrees. Te Deventer, bij A. ter Gunne. 1847. In gr. 8vo. 32 bl. f :-30.
Over de Landverhuizing in 't algemeen en die naar de Nederlandsche Indiën in 't bijzonder. Een woord tot den Heer Mr. S. Vissering. Te Deventer, bij A. ter Gunne. 1847. In gr. 8vo. 16 bl. f :-20.

[p. 450]

Bij de aankondiging van werkjes over hetzelfde onderwerp hebben wij vroeger reeds verklaard, dat wij over de hier behandelde zaak zelve nog geen beslissend oordeel kunnen vellen. De neiging tot landverhuizing (wij gebruiken liever in dit geval dezen naam, dan dien van volksverhuizing) komt uit zoo vele verschillende oorzaken voort, dat zij nu eens als eene heerschende kwaal behoort bestreden, dan weder aangemerkt te worden als eene heilzame poging der natuur, om de maatschappij te genezen van verderfelijke kwalen. Somtijds ook is zij eene zoo onwederstaanbare aandrift, dat het vergeefsche moeite, of welligt zelfs gevaarlijk zou zijn, haar te willen stuiten. Ook zijn wij in deze zaak niet gaarne profeten, of aankondigers van eene toekomst en van gevolgen, die toch meestal zulke voorzeggingen beschamen. Niettegenstaande wij in dit gevoelen staan, verklaren wij evenwel het verdienstelijke te erkennen der pogingen van hen, die zich aan de behandeling van het genoemde, thans zoo veel besprokene onderwerp, wagen. Zij dragen er het hunne toe bij, dat zulk een belangrijk verschijnsel van onzen tijd niet onopgemerkt voorbijga, en daar deze neiging zich ook in ons vaderland begint te openbaren, en velen aangelokt worden door het hun voorgespiegelde vooruitzigt, om door eene verhuizing naar elders hunne omstandigheden te verbeteren, kan de veelzijdige beschouwing van dit onderwerp dienen, om hen niet zonder kennis van zaken in dezen te doen kiezen. Uit dit oogpunt beschouwd, bevelen wij dan ook de werkjes, aan het hoofd van dit verslag aangekondigd, onzen landgenooten aan.

N^o. 1 is eene waarschuwing tegen het bedrog van geestelijke leidslieden, die voorgeven, dat men hun in hun vaderland de verlangde vrijheid van Godsdienst weigert, en die alles aanwenden, om tegenzin tegen den geboortegrond op te wekken.

In N^o. 2 worden de oorzaken opgenoemd, en derzelver gegrondheid of ongegrondheid beoordeeld, die de meesten opgeven voor hunne neiging tot verhuizing: drukkende tijdsomstandigheden, de kwijnende handel, de wegens de hoogopgedrevene pachten en koopprijs der landerijen weinig voordeel gevende landbouw, de ondragelijke last der openbare opbrengsten, het gebrek aan arbeid door overbevolking, enz.

[p. 451]

N^o. 3, zijnde de voorlezing van den Heer moorrees, onderscheidt zich daardoor van de meeste werken van deze soort, dat zij vooral onderzoek doet naar het geoorloofde of ongeoorloofde der verhuizing uit het vaderland.

N^o. 4 is eene wederlegging van een artikel, door den Heer vissering geplaatst in den Gids, jaargang 1847, bladz. 89 enz. en gerigt tegen eene brochure, ten vorigen jare uitgegeven onder den titel: Wat moet het zwaarste wegen? De ongenoemde Schrijver toont in den thans aangekondigden brief, dat hij (de uitdrukking is wel wat triviaal; maar het gaat ons hier als cicero, die ook wel eens zegt: ‘naderhand zal ik een ander woord gebruiken, als ik er een beter voor gevonden zal hebben’) geen kat is om zonder handschoenen aan te tasten. De Heer vissering wordt hier in het geheel niet met fluweelen pootjes gestreeld. Maar voor den lezer is het aanschouwen van den strijd, de lezing van het stukje amusant.

Verder willen wij niet treden in bijzonderheden van deze werkjes, die allen in hunne soort welgeschreven en der lezing waardig zijn. Tot slot van ons verslag diene eene anecdote. Een boerenarbeider, aangezocht door eenen gegoeden landman om hem naar Noord-Amerika te vergezellen, vroeg, waar Amerika ergens gelegen was; de landman antwoordde: ‘Aan het eindje van de wereld.’ - ‘Dan (hernam gene) wil ik gaarne met u medetrekken: want ik heb een' broeder in de Ommerschans; die ligt, naar ik vernomen heb, ook aan het eindje van de wereld; dan heb ik de kans om mijnen broeder nog eens weder te zien.’ - Indien zulke menschen kwaad doen met te verhuizen, dan geldt ook hier: ‘Zij weten niet wat zij doen.’