Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1847

Libri Symbolici Ecclesiae Reformatae Nederlandicae. Edidit Henr. Egb. Vinke, Theol. Doct. et in Acad. Rheno-Traject. Prof. ord. Trajecti ad Rhenum, apud J.G. van Terveen et fil. 1846. c. XI, 498 pagg. f 4-90.

Is eene nieuwe uitgaaf der Symbolische Boeken van het Hervormde Kerkgenootschap in Nederland, zoo als Prof. vinke haar geeft, wenschelijk en noodig? Op deze vraag zal het antwoord wel zeer verschillend luiden. Er zijn er, die deze schriften te laag, er zijn er, die haar te hoog stellen. Sommigen zien er met minachting op neder en noemen allen, die in denkwijze met de voorstellingen dier schriften overeenkomen, bekrompen, afkeerig van vooruit-

[p. 247]

gang en verlichting, en wat niet al. Anderen toetsen alle leer aan die symbolische boeken, verwerpen en veroordeelen wat er niet mede overeenkomt, en worden inconsequent, indien zij den Bijbel als den eenigen toetssteen der waarheid erkennen. Voor den een is de overeenkomst in denkwijze met die schriften alles eerder dan een aanbevelingsbrief; voor den ander dient zij juist ter aanbeveling. Sommigen wenschen niets liever dan die schriften in de vergetelheid te begraven - daarom ignoreren zij ze en bestrijden ze zijdelings. Anderen handhaven haar voortdurend verbindend gezag met al de hun ter dienste staande wapenen. Den een vaart een onaangenaam gevoel, eene soort van panischen schrik, door de leden, als hij hoort van die rigting, voor wie de symbolische boeken groote waarde hebben. Anderen daarentegen reiken de broederhand aan hen, die de verdediging van hare waarde en kracht op zich nemen. Het is natuurlijk, dat het antwoord op de boven gestelde vraag naar het wenschelijke en noodzakelijke der aangekondigde uitgaaf van de Symbolische Boeken der Nederlandsche Hervormdo Kerk zeer verschillend moet uitvallen, naar mate men zich aan de eene of de andere zijde schaart.

Wij, die de genoemde uitgave moeten aankondigen, kunnen ons noch met de eene noch met de andere partij vereenigen, daar wij gelooven, dat de Schriften des O. en N. Verbonds de eenige toetssteen zijn voor elke voorstelling van de leer der zaligheid; wij kennen iedereen de vrijheid toe - wanneer hij er namelijk bekwaam toe is - om de Kerkleer aan de Schriftleer te toetsen, en uit de eerste te verwijderen, wat niet met de laatste overeenkomt. Wij meenen, dat het Hervormd Kerkgenootschap, evenmin als eenig ander, regt heeft, om te beweren, dat hare belijdenisschriften de leer der Schrift volkomen teruggeven, en derhalve aan deskundigen het regt moet laten, om die belijdenisschriften gestadig aan den Bijbel te toetsen.

Juist hierom achten wij eene uitgave als die van Prof. vinke wenschelijk en noodig. Want wie zal de Kerk-

[p. 248]

leer kunnen beoordeelen, die haar niet naauwkeurig kent, en bij wien zal die kennis gevonden worden, indien hem ontbreekt, wat Prof. vinke hier geeft, eene kritisch bewerkte en met goede Prolegomena voorziene uitgaaf dier schriften?

Ontbrak dan zulk eene uitgaaf? Voldeed niemeijer's collectio niet? Prof. vinke zegt, neen. Want zij geeft de Nederlandsche Geloofsbelijdenis naar de recensie van festus hommius, die geen wettig gezag heeft. Van den Heidelbergschen Catechismus geeft zij de editie van 1563. De Apostolische, Niceensche en Athanasiaansche Geloofsbelijdenissen ontbraken er in, even als registers der aangehaalde bijbelplaatsen en der behandelde zaken. Deze aanmerkingen op de Niemeijersche collectie zijn juist, en het is noodig, dat het ontbrekende aangevuld worde. Hiermede reeds is het wenschelijke en noodige eener nieuwe uitgaaf bewezen. Wat Prof. vinke verder laat volgen, moet echter niet minder in aanmerking komen. De Symbolische Godgeleerdheid wordt in onzen tijd meer dan vroeger beoefend, maar in ons land eenigzins verwaarloosd. Studenten in de Godgeleerdheid en Leeraars der Kerk moeten de Kerkleer van hun Genootschap goed kennen. Redenen genoeg, om handen aan het werk te slaan, en van de belijdenisgeschriften van het Nederlandsche Hervormde kerkgenootschap eene kritische uitgaaf te bezorgen, met eene zorgvuldig bewerkte Inleiding en goede registers. Prof. vinke heeft dat werk ondernomen en is gelukkig geslaagd.

Wij durven de Voorrede, die tot Inleiding dient, belangrijk noemen. Na aangetoond te hebben, dat de Canones Dordraceni ook tot de belijdenisschriften van ons Hervormd Kerkgenootschap behooren, handelt hij afzonderlijk over elk dezer belijdenisschriften, over hunnen oorsprong, schrijvers, erkenning, tekst, uitgaven enz. en trekt daarbij ook de Apostolische, Niceensche en Athanasiaansche Geloofsbelijdenis in den kring zijner beschouwing.

De inhoud biedt u het volgende aan. Confessio fidei Belgica, eerst in de Fransche, dan in de Hollandsche,

[p. 249]

eindelijk in de Latijnsche taal, met den brief aan den Koning van Spanje ter begeleiding, insgelijks in de drie genoemde talen. Van den Latijnschen tekst hebben wij hier twee uitgaven (tegenover elkander gedrukt), de eene uit de Harmonia Confessionum fidei, Geneve 1581, de andere uit de Handelingen der Dordsche Synode. Hierop volgen de in Art. IX der Nederl. Geloofsbelijdenis genoemde Symbolen, het Niceensche en Athanasiaansche, terwijl voor het Apostolische wordt verwezen naar het antwoord op de 23^e vraag van den Heidelbergschen Catechismus. Gij vindt vervolgens den tekst van den Catechismus in het Hoogduitsch en Latijn (tegenover elkander) met de Voorrede van frederik den Paltsgraaf, Keurvorst enz. enz. (in dezelfde talen). Eindelijk de Dordtsche regelen in het Latijn. Welke uitgaven of welken tekst u hier telkens gegeven wordt en waarom juist dezen, vindt gij in de reeds genoemde Voorrede uitvoerig en naauwkeurig medegedeeld. Een index locorum Scripturae sacrae en een index rerum praecipuarum maken deze uitgaaf regt bruikbaar en verhoogen hare waarde niet weinig.

Als gij nu bedenkt, dat alles met groote naauwkeurigheid is bewerkt, en op de hoogte der wetenschap staat, zult gij niet kunnen ontkennen, dat Prof. vinke in eene bestaande behoefte heeft voorzien op eene wijze, die eene nieuwe uitgaaf onzer belijdenisschriften, naar het mij voorkomt, overtollig maakt.