Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1847

Ruwaardes Geertruida, Historische Voorstelling in drie Bedrijven, door Mr. J. van Lennep. Te Amsterdam, bij P. Meijer Warnars. 1846. In kl. 8vo. 53 bl. f :-40.

Onder dezen eenvoudigen titel levert de Heer van lennep ons hier een dramatisch dichtstuk, dat op het tooneel met welgevallen werd ontvangen, en dat ook bij de lezing aangenaam bezig houdt. Geertruida, de weduwe van floris I, als voogdes van haren jongen zoon diederik ruwaardes van Holland, wordt door de troepen van den Utrechtschen Bisschop in 't slot te Dordrecht belegerd. Hare alleenspraak en klagt bij den aanvang van het stuk strekt ter expositie van haren toestand en brengt den toeschouwer ongezocht op de hoogte tot regt verstand van het geheel. Zij ontvangt van robbert, den verdreven voogd van Vlaanderen, de welgemeende aanbieding van zijne hulp, die zij, vertrouwende op zijne edelmoedigheid, niet weigert, indien hare edelen hare zaak nog niet als hopeloos beschouwen. Intusschen heeft de steevoogd van Utrechts Bisschop, die geertruida voor het laatst tot onderwerping komt manen, Vlaanderens voogd herkend en poogt hem tot het verraden van hare zaak te bewegen; eene vruchtelooze poging, waarbij de steevoogd genoegzaam de zwakheid van het Utrechtsche leger bloot geeft. In het tweede bedrijf vinden wij geertruida omgeven van hare edelen, raadplegende over

[p. 90]

den toestand des lands en robbert als haren nieuwen bondgenoot hun voorstellende. Deze wordt met achterdocht ontvangen en trekt zich terug, ten einde de ruwaardes niet van de trouw harer edelen te berooven. Inmiddels komt het berigt, dat de jonge Graaf diederik door het verraad zijner voedster en van twee der wachters door den steevoogd is ontvoerd en dus in 's vijands magt geraakt. De edellieden spoeden zich, om de roovers zoo mogelijk te achterhalen, en de ruwaardes in hare wanhoop roept uit:

Ja, wie hem mij hergeeft - hoort, hoort Geertruida zweren,
Zijn vraag wordt toegestaan, hy noeme zijn begeeren;
De dienstman, die 't volbrengt, eisch vrijheid, goud en land;
De vrije al wat ik heb... mijn erfgoed... ja, mijn hand.

In het derde bedrijf vinden wij de troostelooze moeder in angstige spanning en schier radelooze wanhoop, terwijl de kommer van hare getrouwen nog wordt vermeerderd door de vrees, dat robbert zich uit wraak aan hare vijanden heeft aangesloten. Weldra evenwel wordt de angst door vreugde vervangen. Arkel brengt het eerst de tijding eener behaalde zegepraal, waarbij een vreemd schip de overwinning heeft helpen beslechten. De aanvoerder van deze onverwachte hulpt blijkt weldra robbert te zijn, die tevens door zijne ruiters den steevoogd heeft doen achterhalen, en den jongen Graaf uit diens handen heeft gered. Zoo heeft hij zich op het wantrouwen der edelen gewroken, en geertruida's hand is de belooning van zijnen moed.

Zoodanig is de gang van deze historisch-dramatische voorstelling, waarvan de verzen met de gewone gemakkelijkheid van den Heer van lennep zijn vervaardigd; eene gemakkelijkheid, die wel eens te ver gaat, en daardoor het gespierde benadeelt. De alleenspraak van geertruida aan het begin van het stuk en de beschrijvingen van den geleverden slag geven gelegenheid, om een' hooger' toon aan te slaan, dan in de gewone zamenspraak van het stuk zou voegen, en daarvan heeft de Dichter ook gebruik gemaakt. Wij laten ter proeve uit de eerste eenige regels volgen:

Beklagenswaard is 't noodlot eener vrouw,
Als 't voorwerp van haar liefde en huwlijkstrouw,
Hy, wien zij eerde als echtgenoot en hoofd,
Voor eeuwig aan haar zijde werd ontroofd.

[p. 91]

 

Ach! welig bloeit de klimop in het woud,

 

Zoo lang haar arm den eik omslingerd houdt,

 

En innig met zijn forschen stam vereend

 

Steeds nieuwe kracht en frischheid hem ontleent;

 

Maar heeft de bijl meêdogenloos den tronk

 

In 't zand geveld, die haar zijn steunsel schonk,

 

Dan strekt zy ras, verdorrend over 't veld,

 

Een droeve prooi aan wind- en stormgeweld.

 

Zoo treurt en kwijnt de weduw', wie geen stut

 

Meer steunt, geen arm eens sterkren meer beschut.

 

Maar is met recht haar toestand deerniswaard,

 

't Is dan, wanneer by 't leed, dat haar bezwaart,

 

Nog 't yzren wicht der kroon zich voegen komt

 

En ze onder 't juk der staatzorg ligt gekromd:

 

Als heerschzucht, list, geweld en eigenbaat

 

De rampen van haar weduwlijken staat

 

Vergrooten, en by 't nijpend zielsverdriet

 

Haar naauw een uur tot weenen overschiet.

In een paar dezer regels zien wij ook dat achtelooze der versificatie, bijv.: Maar is met regt haar toestand deerniswaard, 't Is dan, in plaats van: maar dan is met regtenz.; en het zich voegen komt, waar zich voegt genoeg en beter ware.

Wij twijfelen niet, of toeschouwers en lezers beide zullen aan deze historische voorstelling des Dichters hunne goedkeuring niet onthouden.