Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1846

Oude Vlaemsche Liederen, ten deele met de Melodiën, uitgegeven door J.F. Willems. Te Gent, bij H. Hoste. 1846. f 1-65.

Wij haasten ons, om onze lezers op dit jongste werk van den ijverigen en bekwamen willems, wiens verlies de Letteren evenzeer als zijne veelvuldige vrienden betreuren, opmerkzaam te maken, waarvan de eerste aflevering voor ons ligt. Het geheel, de vrucht eener twintigjarige nasporing, zal in vijf afleveringen, elke van zeven bladen of 112 bladzijden, verschijnen. Eene historische inleiding zal aan de laatste aflevering met den titel worden toegevoegd. Het is ongetwijfeld een werk van veelvuldige nasporing, dat den beminnaar van oude taal- en letterkunde hier wordt geleverd, waarin het aan veel merkwaardigs niet zal ontbreken. Zeer verlangende zijn wij naar de beloofde historische inleiding, waarin wij ongetwijfeld tevens rekenschap zullen vinden van de wijze, waarop het werk is zamengesteld, van het plan en de inrigting, die natuurlijk uit deze eerste aflevering niet zijn te overzien. Wij schrijven dit in de gewenschte onderstelling, dat alles door den waardigen overledene ter bewerking moge zijn achtergelaten. Aan veel belangrijks ontbreekt het reeds in deze niet, belangrijks zoo wat den inhoud als wat de poëzij betreft; terwijl de bijgevoegde melodiën ook voor de kennis der muzijk van die tijden en vooral van het volksgezang opmerkelijk mogen worden genoemd.

De verzameling wordt geopend met Vorstenliederen; drie Fransche liederen van hendrik III, Hertog van Braband, die in 1260 overleed, en, blijkens deze stukjes, geen onverdienstelijk dichter moet geweest zijn. Van jan I, Hertog van Braband, volgen eenige liederen, die insgelijks niet van de minste zijn dezer verzameling. Zij zijn intusschen alleen, althans voor zoo veel men tot dusverre weet, in Zwabischen tekst bewaard gebleven; maar, daar het bekend was, dat zij oorspronkelijk door den Hertog in de landstaal waren gedicht, heeft willems ze daarin, gelijk hij schrijft, naar zijn beste vermogen weder overgebragt. Het komt ons voor,

[p. 621]

dat dit nog al eene gewaagde poging mag worden genoemd. Wij willen niets afdingen op de zorgvuldigheid, waarmede de Uitgever zich van de zeker niet gemakkelijke taak heeft gekweten, die hij zich had gesteld. Maar wij vragen toch, of men de aldus overgebragte liederen als die van Hertog jan kan beschouwen? Geheel onbekend is het, welke vrijheden de Duitsche overzetter zich heeft veroorloofd. Gervinus zegt, dat zij ‘nothdürftig verhochdeutscht’ in den ‘Minnesinger codex’ zijn overgegaan, en wij zouden daarom meenen, dat de thans geleverde overzetting niet op ééne lijn met de oorspronkelijke volksliederen behoorde gesteld te worden. Een wapenlied van jan III, eene ballade van philips den Goede, en vier minneliederen van margaretha van Oostenrijk, besluiten deze afdeeling; dat het dezer laatste niet aan zangerigheid ontbrak, blijke uit deze proeve:

Ghequetst ben ic van binnen,

Duerwont mijn hert soe seer,

Van uwer ganscher minnen,

Ghequetst soe lanc soe meer.

Waer ie my wend, waer ie my keer,

Ic en can gherusten dach noch nachte;

Waer ie my wend, waer ie my keer,

Ghy sijt alleen in mijn ghedachte.

Er volgen hierop historische liederen van zeer verschillenden tijd en inhoud, van het Uitwijkingslied uit de twaalfde of dertiende eeuw tot aan de erkenning van Aartshertog karel 1702. Niet het minst opmerkelijk is daaronder het zoo even genoemde Uitwijkingslied, dat, uit zoo overoude tijden afkomstig, toen ‘duizenden van Vlamingen en Brabanders naer Oostland, dat is, naer het noorden van Duitschland, zyn geweken en aldaer kolonien voor den landbouw hebben gevestigd,’ tot in onze dagen in den mond des volks is blijven leven. Het is thans een verhuizingslied geworden, dat bij de boeren in Braband ‘by het zoogenaemd overhalen der boeren dienstmeiden’ gezongen wordt. Even zoo zong men in het nonnenklooster ten Groenenbriele in Gent nog in onze dagen een hier opgenomen lied op den dood van jacob van artevelde, 1345.

Van enkele stukken vroegen wij ons af, waarom zij onder de historische liederen werden geplaatst, b.v. het lied op

[p. 622]

den Tabak van het einde der zestiende eeuw, uit een MS. liederenboek in de verzameling van den Heer willems opgenomen, waaruit wij zien, dat toen reeds:

Al de vroukens sijnder seer vileynich

Teghen den toeback,

En sy achten sijne deugt seer weynig,

Gheven hem een lack.

Sy segghen er van,

Dat daer door den man

Verdrooghen kan:

Is daer iet van?

Het lied stelt de vroukens op dit punt gerust en gaat voort

Toeback drincken is een goede medecijne.

Stelt u te vré!

Dasschen is goet voor de tandepijne,

Wrijftse daer meê;

Soo is den roock

Voor den man oock,

Al ist maer smoock,

Beter dan loock.

Intusschen: est modus in rebus! oordeelde de dichter; hoort slechts:

Alle dinghen doet in goeder maten

Naer swijfs bevel!

Al te veel waer seker beter ghelaten,

Dat weten wy wel.

Soo drinckt dan hier,

Naer u plaisier,

Een pijp of vier

By wijn of bier!

Van allerlei aard en trant zouden wij, aldus voortgaande, staaltjes kunnen bijbrengen. Liever nog een enkel woord over de wijze van uitgave. Zij is eenvoudig; achter ieder stuk wordt aangewezen, van waar het afkomstig is; des noodig worden enkele woorden verklaard, en bij belangrijke stukken varianten of andere overblijfselen, vertalingen enz. medegedeeld. Waar dat mogelijk was, wordt ook de melodij afgedrukt, zoodat het geheel ons een denkbeeld kan

[p. 623]

geven van de volksliederen der onderscheidene tijdvakken. De uitvoering is zeer net. Wij verlangen naar het vervolg, en bevelen deze verzameling ook onder ons den liefhebbers aan.