Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1846

Gedichtjes voor de Christelijke Jeugd. Tweede vermeerderde druk. Te Delft, bij H. Koster. In kl. 8vo. 64 bl. f :-70.
Godsdienstige Kindergedichtjes, voor Scholen en Huisgezinnen. Tweede vermeerderde druk. Te Delft, bij H. Koster. In kl. 8vo. 64 bl. f :-40.
Ornamenten voor de leerkamer van jonge lieden uit den beschaafden stand, opgedragen aan derzelver ouders, door Jacob Rotze, oud Lid der plaatselijke Schoolcommissie op 't Sant. Te Arnhem, bij W.J. Kruyt. In kl. 8vo. 110 bl. f 1-10.

Wij willen, hoewel reeds van deze gedichtjes eene beoordeeling is gegeven in N^o. III. 1845 van dit Tijdschrift, echter nog eenige aanmerkingen omtrent deze stukjes, vooral nu omtrent de daarbij gevoegde zangstukjes, mededeelen.

N^o. I bevat vrij goede stukjes. Ze zijn allen, zoo als de titel ook aanduidt, van een' godsdienstigen aard. Het is zeer moeijelijk, zoowel de gebeurtenissen, waaraan ons onze Christelijke feestdagen herinneren, als het lijden en sterven onzes Heeren, in gedichtjes, voor kinderen, in den waren toon, eenvoudig en verheven, bevattelijk en roerend, voor te stellen. De Heer keuskamp is hierin niet ongelukkig geslaagd. De gezangen op die onderwerpen, bij de Protestantsche kerkgenootschappen in gebruik, zweven ons, bij de behandeling van dergelijke zaken, altijd voor den geest: de Heer keuskamp beweegt zich echter in dezen zeer vrij.

[p. 583]

Of zij voor den leeftijd en de bevatting van kinderen, die nog op de Bewaarschool gaan, en waartoe deze gedichtjes, zoo als de vervaardiger zegt, in de eerste plaats zijn opgesteld, wel kinderlijk en bevattelijk genoeg zijn, zouden wij betwijfelen. Op den stroom van Kindergedichtjes, Bloempjes voor de Jeugd, Dichtkransjes enz. kunnen deze gedichtjes wel mededrijven. De keus van onderwerpen is gelukkiger dan de keus der zangwijzen, waarop ze in de scholen zouden moeten gezongen worden. Wij zeggen het zonder omwegen: die keus is met weinig smaak gedaan. Zoo ongerijmd het is, om b.v. Gezang 129, bij de Hervormden in gebruik, de stervende jezus, op de wijs van Ps. 65 te moeten zingen, zoo ongepast is het o.a. hier, om een versje, de Ondeugd getiteld, te zetten op de wijs van Ps. 134; het geheele stukje is ongeschikt voor die zangwijze. Dan moeten de kinderen, om nog iets te noemen, in een stukje, getiteld: mijne Ouders, de regels: Zoo als ik 't Va en Moê Uit wederliefde doe, op de wijs van den 21sten Psalm (de laatste regels) zingen! Hoe kan men zoo smakeloos te werk gaan? Zeer goed daarentegen is het stukje: de Sterrenhemel, op de wijs van Ps. 134, uitmuntend het: God onze Vader, op die van den 100sten Psalm gezet. Ongepast is, om dit nog op te merken, de wijs van Ps. 36 voor het stukje: het laatste Avondmaal. Men verbeelde zich o.a. de woorden: Ben ik het, Heer? - Ik immers niet? Vraagt elk, daar de een op d'ander ziet. Wie zou dit op zich laden! enz. op den zevenden regel en verv. van die psalmwijze te hooren aanheffen! Het gedichtje is ook geen van de gelukkigste. Wat verder de keus der zangwijzen betreft, genomen uit de werkjes van van dapperen, prinsen en oudshoff, hierover denken wij, over 't algemeen, gunstiger.

Dan, genoeg! Wij maken deze aanmerkingen alleen, opdat men toch zorge geene gedichtjes te stellen op wijzen, geheel in tegenspraak, wat toonaard en voordragt betreft, met den inhoud; maar dat men onder de aandacht houde, dat woorden en wijs met elkander in overeenstemming moeten zijn; en dat men dus b.v. geen scheppingslied moet laten zingen op de wijs van Ps. 51, of geen boetpsalm op de wijs van Gez. 1, bij de Hervormden in gebruik; met één woord, geen Ambrosiaanschen Lofzang, geen Te Deum laudamus op de wijs van het Requiem van den onsterfelijken mozart.

[p. 584]

In het vervolg, wanneer de Heer keuskamp iets dergelijks onderneemt, zij hij in het kiezen der zangwijzen gelukkiger. Overigens wenschen wij, dat het boekje nut stichte.

Met de uitgave onder N^o. H, wel onder een' anderen titel, maar geheel van denzelfden inhoud, doch voor schoolgebruik bestemd, moge dat doel aldaar worden bereikt. N^o. I is met een vignet versierd, voorstellende den Heiland, waar de kinderkens tot Hem komen.

N^o. III. Geen Dorische, geen Iönische of Corinthische ornamenten, maar zedelijke ornamenten! Met den titel hebben wij niet veel op, en vinden dat woord ornamenten hier vreemd en gezocht; doch, hoe dit zijn moge, wij willen niet in beeldspraak voortschrijven, maar liever zeggen, dat de zedespreuken, gezegden, spreekwijzen en herinneringen, hier voorkomende, zeer doeltreffend zijn uitgebreid. Vele spreuken van Heidensche en Christelijke wijsgeeren komen hier voor, en worden leerzaam behandeld; misschien doorgaande wel wat al te streng betoogend. Een of ander door voorbeelden uit het dagelijksche leven of ook wel uit de geschiedenis opgehelderd, had de lezing aangenamer en smakelijker gemaakt en nog meer de belangstelling opgewekt. Koopt den tijd uit. Haast u langzaam. Die waagt die wint. Zwijgen beter dan spreken. Maat houdt staat e.d. zijn, in den voorgenomen trant, zeer goed bewerkt; en het boekje kan, in handen van jongelieden uit den beschaafden stand, wel zijne nuttigheid hebben. Kon men er velen maar meer toe krijgen, om zich nog niet te ver in jaren gevorderd of te wijs te wanen, om dergelijke zedelessen in het geheugen en in het hart te prenten! Hiertoe werke de poging van den Heer rotze mede, wien wij danken voor die ornamenten, wenschende dat veler hart er door versierd moge worden met die deugden, die ons schoonste sieraad zullen zijn dáár, waar wij een gebouw hebben, niet met handen gemaakt, maar eeuwig in de hemelen.

Boekbesch. N^o. XI, bl. 497. reg. 8 v.o. lees: jamblichus; en reg. 1. v.o. praxeas.