Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1846

Nagelaten Leerreden^(*) van wijlen W.C.H. toe Water, Theol. Doct. en Predikant te Samarang. Uitgegeven en van een Levensberigt voorzien door W.R. van Hoëvell, Theol. Doct. en Predikant te Batavia. Tweede Druk. Te Batavia, ter Drukkerij van het Bataviasch Genootschap. 1844. In gr. 8vo. XXXVIII, 235 bl.

De dood van den kundigen en ijverigen toe water was niet alleen voor de kerk, maar ook voor de taal- en letterkunde van Nederlandsch-Indië een zeer zwaar verlies. Wij, die den waardigen Evangeliedienaar niet in persoon hebben gekend, leeren hem hoogachten en beminnen door

(*) Deze spelling staat in het boek overal voor het meer gewone Leerredenen. Indien dit eene grilligheid van den Eerw. Uitgever is, laten wij hem die; maar indien hij meent, dat het alzoo behoort, heeft hij het mis. Niet alleen heeft hij het algemeene gebruik tegen zich, ook van de fijnste kenners onzer taal, maar den aard dier taal zelve. Want de fout schuilt niet in de algemeen aangenomene spelling van het meervoud, maar van het enkelvoud. Indien men van het algemeen gevolgde gebruik afwijkt, behoort men niet in het meervoud, maar in het enkelvoud leerreden te schrijven, waarvan dan leerredenen het meervoud is. Immers het is niet eene rede (ratio), welke ook geen meervoud zou toelaten, maar reden (oratio). Als men naauw ziet, zou ook niet moeten geschreven worden Redevoering, maar Redenvoering. Want de inhoud van zoodanig een stuk is niet het voeren of houden van de menschelijke rede (vernunft, ratio) maar van eene reden (sermo). Het gebruik wil het anders; dat zij zoo, maar indien men purismen opwerpt, moeten zij taalkundig juist zijn, en dat is Leerreden in het meervoud niet. - Rec.

[p. 269]

het levensberigt, dat de Eerw. van hoëvell, ook nog met een paar fraaije proeven van des overledenen dichtvermogen, van zijnen vriend en ambtsbroeder geeft. Die indruk verflaauwde in geenen deele bij de lezing dezer predikatiën zelve. Wij meenden overal het pectus aan te treffen, quod disertum facit, den man aan te treffen, die voor zich zelven hoog is ingenomen met hetgeen hij aan anderen verkondigt. De weinige aanmerkingen van minder belang, die wij op deze stukken hadden, behoeven wij niet op te sommen. Den waardigen Opsteller kunnen onze opmerkingen, helaas! toch niet meer baten, en wij zouden ongaarne zien, dat deze nagelaten arbeid van eenen in meer dan één opzigt hoogst verdienstelijken en nog zoo veel belovenden ontslapene iets minder gewaardeerd wierd, dan hij verdient. Wij eerbiedigen het Godsbestuur, dat zulke menschen in de volle kracht van hun leven van den aardschen in hoogeren werkkring verplaatst; hun zelven is dat winst, ὁν οἱ θεοι ϕιλουσ᾽ ἀποθνησκει νεος, maar wat nut kon de Christelijke gemeente, de geleerde wereld nog van zoo iemand hebben getrokken!

De bundel bevat twaalf leerredenen, zeven over vrije onderwerpen, naar Col. III:4^b; Gal. VI:14; Rom. XII:2; Num. XXIII:19; Psalm VI:6^b; Phil. IV:13; Mark III:31-35; de overigen zijn gelegenheidsstukken, als eene voorbereidingsleerrede (Ezech. XXXIII:11^a); eene Avondmaalspreek (Joh. VI:54); eene Oude - (Gen. XVI: 8^a), en eene Nieuwejaarspreek (Gen. XVI:8^b) en eene Lijdenspredikatie (Joh. XVIII:1-12).

Een tweede druk bewijst de belangstelling, die deze leerredenen in Indië hebben ondervonden.