Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1846

De Werkinrigtingen voor Armen uit een staathuishoudkundig oogpunt beschouwd, door Mr. W.C. Mees. Te Rotterdam, bij J. van Baalen en Zonen. 1844. In gr. 8vo. 278 bl. f 2-50.

Het werk, waarvan wij bij deze verslag geven, getuigt in alle opzigten van de kunde en scherpzinnigheid des Schrijvers; en het lijdt geen' twijfel, of zij, die op de hoogte staan om het in dat werk behandelde onderwerp als eene staatswetenschap te beoordeelen, zullen het als eene gewigtige bijdrage beschouwen tot de staatshuishoudkunde. De Schrijver schijnt zich ten doel gesteld te hebben, om bij den algemeenen wensch om op eene betamelijke en nuttige, doch tevens niet te kostbare wijze te voorzien in den nood der armen, en bij de hooggespannen' verwachting van velen nopens den gunstigen uitslag van nu schier op alle punten des vaderlands beproefde werkinrigtingen, aan te toonen, dat met de beste bedoelingen en bij de meest gewenschte uitkomsten die inrigtingen aan zoo gewigtige bezwaren onderhevig zijn, dat het doel, 't geen men daarmede wenscht te bereiken, niet kan bereikt worden. Die bezwaren worden, naar ons inzien, dan ook door den Schrijver voorop gezet,

[p. 140]

ten einde geene ontmoediging en daaruit voortvloeijende krachteloosheid om met vernieuwden moed te volharden, bij de teleurstelling dier hooge verwachtingen den waarachtigen menschenvriend zouden aandoen. Maar heeft de Schrijver niet teruggedeinsd voor die moeijelijke taak, en met klem van redenen zijne stellingen gesteund; later heeft hij aangewezen, welk nut en voordeel, met wijziging van sommige instellingen van weldadigheid, uit werkinrigtingen zouden te trekken zijn, en ten slotte evenzeer gepoogd, om te doen opmerken, dat de bijzondere liefdadigheid, door enkelen aan dezen of genen bewezen, bij het betoog over de bezwaren der werkinrigtingen voor armen geheel daarvan was afgescheiden, als zich bevlijtigd om de aandacht te vestigen op de middelen tot verbetering van de zedelijkheid der armen door het tijdelijk verschaffen van werk. - De Schrijver toch heeft, na eene inleiding, die de belangstelling in het te behandelen onderwerp allezins opwekt, vooreerst aangetoond, dat er ernstige bezwaren, uit de leer der bevolking ontleend, te berde gebragt kunnen worden tegen de werkinrigtingen voor armen, zoo door de onloochenbare strekking der bevolking om de middelen van bestaan te overschrijden, als uit de onmogelijkheid om dit te keer te kunnen gaan, anders dan door de geboorten in verhouding tot de bevolking minder talrijk te doen worden, of door talrijker sterfgevallen of door verhuizingen naar elders. Nuttige wenken, vooral opzigtens het onberaden in den echt treden van armen, worden hier door den Schrijver medegedeeld. De werkinrigtingen toch kunnen niet dan tijdelijke verligting aanbrengen, zoodat de armoede niet opgeheven wordt. Een ander hoofdbezwaar tegen de werkinrigtingen vindt de Schrijver daarin, dat door de besteding van kapitalen tot werkinrigtingen voor armen die kapitalen worden onttrokken aan de vrije nijverheid: daar zelfs de mededinging der werkinrigtingen, ook onder de gunstigste omstandigheden en met opoffering van gelden, denzelfden nadeeligen invloed op de nationale nijverheid zal hebben, als die van het verbodstelsel; terwijl daarna opgelost worden eenige bedenkingen, die tegen des Schrijvers beweringen zouden kunnen opgeworpen worden. Na in bijzonderheden aangetoond te hebben de groote kosten, welke als een gewigtig bezwaar tegen de werkinrigtingen voor armen kunnen ingebragt worden, treedt de Schrijver in een onderzoek, in hoeverre,

[p. 141]

ondanks de daaraan verbondene bezwaren, die werkinrigtingen toch nuttig kunnen zijn, en wijst vooreerst daarop, dat deze van nut kunnen zijn, zoodra men toch in het geheel voorziet in het onderhoud der armen, dewijl men dan eene geheel kosteloos aangewende arbeidskracht toch bezit. Voorts treft men hier vele bijzonderheden aan nopens de verpleging van armenkinderen en van bejaarde behoeftigen, waaromtrent de Schrijver belangrijke mededeelingen doet; terwijl een streng, maar onpartijdig onderzoek van de bestaande inrigtingen voor bedelaars, en in het gemeen van die der maatschappij van weldadigheid; wordende daarbij zoo op buitenlandsche als inlandsche inrigtingen gewezen. Zonder waarlijk buitengewone omstandigheden, houdt de Schrijver het tijdelijk verschaffen van arbeid voor niet goed. Nogmaals worden de inrigtingen der maatschappij van weldadigheid beschouwd in derzelver doel en strekking, om de armen door arbeid tot verbeterden zedelijken en maatschappelijken toestand te brengen; en dit doel, hoe weinig het zich ook verwezentlijken moge, niet geheel met afkeuring bejegend.

Ofschoon men hier en daar zich niet kan vrijwaren van een in de ziel ingrijpend smartelijk gevoel, bij het lezen van de zoo uiteen gezette redenen, waarom het doel, 't welk men door werkinrigtingen voor armen zich voorstelde, onbereikbaar is, zoo moeten wij echter hulde doen aan den Schrijver, die door zijn onderzoek noodwendig anderen zal aansporen, om uit te vorschen, of er geene andere en zoo ja, welke middelen kunnen worden uitgedacht, om op de meest voldoende wijze in den nood der armen te voorzien.