Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1846

[p. 8]

De waarde der Hervormde Kerk ten opzigte van de Geloofsleer in onze dagen, vooral met betrekking tot de leer der zaliging volgens Rom. VIII: 29, 30. Vrij naar het Hoogduitsch. Te Leeuwarden, bij J.W. Brouwer. 1844. In gr. 8vo. 73 bl. f :-80.

Dit stukje is oorspronkelijk eene verhandeling van den Hoogl. j.p. lange, uitgegeven in 1841, onder den titel: welche Geltung gebührt der Eigenthümlichkeit der Reformirten Kirche immer noch in der wissenschaftlichen Glaubenslehre unserer Zeit, en vrij bewerkt naar zijne intreê-rede aan de Hoogeschool te Zurich. Hoe klein ook van omvang, wordt zij voor eene voortreffelijke, fragmentarische Apologie gehouden van de eigendommelijke waarde, die de geloofsleer der Hervormde kerk bezit. En het bevreemdt ons niet, dat de Heer u.w. thoden van velzen, te Oudkerk, met haren inhoud bekend geworden, zich geroepen gevoelde, om haar in onze taal over te brengen. Het was echter geene gemakkelijke taak, die hij daarmede op zich nam. De streng wetenschappelijke kleur, die er over verspreid lag, moest, tot bevordering der duidelijkheid, zoo veel mogelijk worden verzacht. Ook achtte hij het geraden, om er hier en daar iets aan toe te voegen tot regt verstand der zaak, of ook iets uit te laten, waar het onderwerp voor onze landgenooten zulk een gewigt niet bezat. Wij geven hem getuigenis, dat hij hierin niet ongelukkig geslaagd is, en prijzen zijnen ijver. Maar de afzonderlijke uitgave keuren wij overigens minder goed. Waarom niet voor dit opstel eene plaats gevraagd in een of ander onzer godgeleerde Tijdschriften? Het ware dan onder de oogen gekomen van wetenschappelijke lezers, van eigenlijke godgeleerden, voor wie het meest bestemd is. Thans zullen velen hunner het niet van nabij leeren kennen, vreezen wij. En wie uit den grooten hoop het, op den titel af, in handen neemt, legt het ongelezen of onbevredigd ter zijde, omdat het zijn begrip te boven gaat.

[p. 9]

Maar wat bevat dan nu dit stukje? Na de opgave van het standpunt der juiste beoordeeling, waarbij wordt aangewezen, dat men eerst in onze dagen begonnen is, de Confessiën der verschillende kerkgenootschappen op derzelver betrekkelijke waarde te schatten, wordt het karakter der Hervormde kerk geschetst, als zijnde de meest subjectieve, de meest oorspronkelijk uitgaande van 's menschen eigendommelijkheid. Hare belijdenis, die daardoor eene rijke mate van inwendig, krachtig leven bezit en openbaart, gaat nog eene groote toekomst te gemoet, en heeft daarin eene heerlijke taak te vervullen. Hare waarde valt meer bijzonder, met betrekking tot hare geloofsleer, in het oog. En gelijk de eigendommelijkheid van hare geloofsleer zich openbaart in de wijze van behandeling der verschillende leerstukken, zoo vertoont zij zich evenzeer in de opvatting der enkele leerstukken zelve. Ter proeve daarvan wordt er door den Schrijver gewezen op de leer der zaliging, volgens Rom. VIII:29, 30. Hij tracht duidelijk te doen worden, dat ook het leerstuk der praedestinatie, waarvan de enkele herinnering velen reeds een' schrik aanjaagt, vatbaar is voor eene ontwikkeling, die het bevrijdt van alle het Christelijk gevoel beleedigende hardheid, zonder eenige schade te lijden aan deszelfs echt-Gereformeerde eigendommelijkheid. Voorwaar, eene uiterst zware taak! Wij durven niet verzekeren, dat hij er in geslaagd is, om haar naar eisch te volbrengen. Maar ontkennen mogen wij niet, dat hier achtereenvolgens over het leerstuk der verkiezing, der verordinering, der roeping, der regtvaardiging en der verheerlijking, en daarna over het verband tusschen de heilswerkingen, met groote scherpzinnigheid gesproken wordt, en dat niemand, die in staat is den gang der ontwikkeling en redenering te volgen, het geschrift onvoldaan zal nederleggen. Op grond hiervan prijzen wij de lezing met vrijmoedigheid aan. - Taal en stijl zijn niet vrij van Germanismen, waartoe, onzes inziens, ook het woord eigendommelijkheid behoort, waarvan wij ons, in navolging van den Schrijver, met weêrzin bediend hebben.