Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1845

Levensberigt van een met bijzonder muzijkgenie begaafd kind.

(Uittreksel uit een door zijn' Vader gegeven verslag.)

Traugott julius schönberg, geboren den 5den October 1837, was de tweede zoon van den Predikant schönberg, te Weistropp in het koningrijk Saksen. Nog naauwelijks zijn tweede levensjaar ingetreden, begon hij reeds de touches van het klavier te onderscheiden en bij naam te kennen, en in den loop van datzelfde jaar leerde hij, deels door eigen zoeken, deels door het aanwijzen van anderen, de dur- en mol-accoorden zonder fout aanslaan en noemen, zoodat hij, nog eer dat zijn tweede jaar ten einde geloopen was, een gemakkelijk stukje in den bas accompagneerde, en, door enkel voorspelen, zuiver naar het gehoor, eene ligte melodie leerde spelen. In Januarij 1840, toen hij 2¼ jaar oud was,

[p. 653]

stond hij op zekeren dag eens bij zijnen grootvader aan het venster, terwijl zijn vader tot eigene verlustiging accoorden van verschillenden aard aansloeg, en julius begon ze het een na het ander te noemen, zonder aarzelen en zonder zich eene enkele maal te vergissen, ofschoon hij de touches van het klavier ook zelfs niet uit de verte zien kon. Deze fijnheid van gehoor nam, bij zijn ouder worden, gedurig toe. Weldra kon hij iederen enkelen toon, geen' uitgezonderd, dien men aansloeg, opgeven, zonder immer het aanslaan te zien. Evenzeer gaf hij elk mol- of dur-accoord niet alleen in deszelfs oorspronkelijke opvolging, maar ook in elke omkeering en in verstrooide harmonie aan, zoodat hij steeds wist, welke toon onder, boven of in het midden lag. Drie, vier, vijf disharmonische toonen onder elkander, en vijf, zes, zeven tot tien toonen nevens elkander op eenmaal aangeslagen, gaf hij, zonder de touches te zien, zoo juist en zeker op, dat hij bij zoo vele toonen slechts zelden mistastte; ja, het bewonderenswaardigste hierbij was, dat hij, wanneer men den een' of anderen toon, welken men slechts wilde, van de vijf, zes of meer nevens elkander aangeslagene toonen wegliet, naauwkeurig wist, welke de ontbrekende toon was. Van het midden van zijn vierde jaar af kon hij elken toon, dien men verlangde, ook zingende, met volkomene zekerheid treffen.

Eene, zijn gehoor betreffende anecdote moge hier hare plaats vinden. In het voorjaar van 1842, toen hij 4½ jaar oud was, ging ik met hem op den heerlijken weg van Weistropp naar den zoogenaamden Galgenberg. Een leeuwrik steeg voor onze oogen in de hoogte en zong verrukkend schoon. Julius luisterde met veel oplettendheid naar zijn gezang. Toen wij te huis kwamen, zeî hij: ‘Vader, weet gij wel, hoe de leeuwrik op den weg naar Hundorf zong?’ - ‘Hoe kan ik dat weten, kind?’ zeide ik. - ‘Nu, dan zal ik het u eens toonen,’ hernam hij. ‘Zie, eerst neemt hij viermaal de; daarna slaat hij viermaal achter elkander d aan; vervolgens trillert hij weder viermaal, en maakt ook menigmaal een krulletje; en hierbij maakte hij het trilleren des leeuwriks oorbedriegend op het klavier na. Op mijne aanmerking dat de leeuwrik toch wel met den halven toon en niet met den geheelen zou trilleren, zeî hij: ‘Neen, neen: de leeuwrik heeft geen' halven toon in de keel.’

Opmerkelijk was zijne kennis van de verwantschap der

[p. 654]

accoorden onderling, welke hem ook in staat stelde die met elkander in een gepast verband te brengen. Met gemak leerde hij, eer hij nog volle drie jaren oud was, vele muzijkstukken accompagneren, en wat hij spelen en accompagneren kon, transponeerde hij ook, zonder fout, in alle toonsoorten. Hoe menigmaal gebeurde het niet, dat, op het verlangen der toehoorders om een vierhandig stuk in deze of gene toonsoort over te brengen, zijn vader niet zoo snel als julius den juisten toon trof, en dat deze, wanneer er de geringste misslag gebeurde, vrij naïf zeide: ‘Vader, dat 's fout, dat is het alweder;’ en daarbij speelde hij volkomen bedaard voort, zonder zelf ooit eene fout te maken. In April 1840, toen julius 2½ jaar oud was, vroeg hem de thans overleden Rector te Wilsdruff, de Heer vorwerk, welke toonen tot dit of dat accoord behoorden, en julius gaf dezelve uit zijn hoofd steeds met juistheid aan. Het grootste bewijs van zijne kennis van den generalen bas leverde hij daardoor, dat hij elk accoord, hetwelk men aansloeg om het te laten ontbinden, zelfs de zeer dissonerende, uit het hoofd oploste, en zulks niet op eenerlei maar op de meest verschillende wijzen. Toen hij 4¼ jaar oud was, begon hij uit eigene beweging, eerst op de lei, daarna op het papier, accoorden, toonschalen en kleine muzijkstukjes, welke hij zelf gecomponeerd of reeds gespeeld had, uit zijn hoofd op te schrijven, zonder daarbij het piano aan te slaan. Nog bewaar ik eene menigte bladen van zijne hand. Opmerkelijk en verbazingwekkend was inzonderheid zijn, alleen uit deze kennis van den generalen bas te verklaren, vrije fantaseren. Onmogelijk kan men hun, die het niet zelven gezien en gehoord hebben, daarvan eene voldoende beschrijving geven. Niet blootelijk accoorden en toonschalen waren het, die hij aansloeg, maar liefelijke melodiën met gepaste harmonie. Hij voerde regt aardige ideën uit, ja zelfs vrij lange muzijkstukken, welke onderwerpen van verschillenden aard schilderden en afbeeldden, b.v. een' veldslag, het elkander naloopen en met elkander twisten van twee knapen, een' storm, een onweder en dergelijke. Hoe gaarne en hoe goed hij dit deed, hoeveel hij in het aldus vrije fantaseren leverde, kunnen degenen, die zelven kennis van muzijk en van den generalen bas bezitten en gelegenheid hadden hem te booren, het best beoordeelen: ik noem slechts den Heer Kapelmeester

[p. 655]

reissiger, de Heeren Predikanten trautschold, te Kötschenbroda, wengler, te Kesselsdorf, schröter, te Niederschönau, en boven alle anderen den Heer Predikant jacobi, te Reichenberg, in wiens tegenwoordigheid hij, vóór zijnen kort daarop gevolgden dood, naar mijn oordeel, het best gefantaseerd heeft.

Deze van zijne geboorte af steeds gezonde knaap stierf, slechts vijf jaren oud, op den 3den October 1842, aan eene veronachtzaamde kwaal in den onderbuik.