Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1845

Napoleon en de rumflesch.

(Uit een Amerikaansch Tijdschrift.)

Ware grootheid bestaat niet in steden te overmeesteren, of rijken, door kracht van wapenen, aan zich te onderwerpen, en, evenmin, in het bestijgen van eene aanzienlijke hoogte in wetenschap en kunst, of in aanzienlijke geboorte of onmetelijke rijkdommen; maar, enkel en alleen, in de overwinning van en heerschappij over zich zelven. In de volste kracht des woords, is het waar, dat hij, die meester is over zijnen eigenen geest, grooter is dan hij, die eene stad inneemt. De bondigheid dezer stelling werd op nieuw krachtig door ons gevoeld, toen wij vóór eenigen tijd lazen, dat in de reiskoets van napoleon, bij Waterloo buit gemaakt, eene bijna ledige rumflesch was gevonden. Dit was dan welligt, zoo dachten wij, de ware overwinnaar van den man, die Europa tot op deszelfs grondslagen deed schudden en de natiën voor zich deed sidderen. - Napoleon was door zijnen Schepper met verbazende gaven en krachten beschonken. Bij den aanvang zijner krijgskundige loopbaan, was hij eenvoudig en matig in zijne leefwijze, onverzettelijk in zijne meeningen, koel en welberaden in zijne handelingen. Maar hij bleef niet immer de heerschappij over zijnen geest bewaren. Hij gaf zich, gelijk wel bekend is, dikwijls aan buitensporigheden over. En nu vernemen wij, dat hij, in plaats van met een beschuit en glas water, of een kop koffij, in den strijd te gaan, gelijk hij, nog Generaal zijnde, gewoon

[p. 295]

was te doen, bij Waterloo, zijne kracht en wijsheid zocht in zijne flesch met rum. Wij kunnen niet nalaten, met onze gedachten een oogenblik bij deze bijzonderheid te verwijlen, hoe weinig beteekenend zij ook aan sommigen moge toeschijnen. Voor ons, die uit de analogie, of de overeenkomst der zaken, redeneren, voor ons schijnt niets meer waarschijnlijk, dan dat het lot van Europa door deze enkele flesch rum is beslist geworden. Ons doel met deze opmerking is eenvoudig, om onze medemenschen opmerkzaam te maken op en te waarschuwen tegen de overwinningen van eenen vijand, magtiger dan napoleon en wellington, de veroveringen van den rum en al zijne gedistilleerde bondgenooten. De oude geschiedenis deelt ons mede, dat alexander de groote door den wijn werd overwonnen; de latere, dat suwarow, Ruslands grootste veldheer, voor de kracht van den brandewijn bezweek; en nu is er ten minste eenige reden om te vooronderstellen, dat ook napoleon door den rum ten onherstelbaren val is gebragt geworden. - Het wordt algemeen toegestemd, dat zijn plan van den veldslag voortreffelijk en het oogenblik van den aanval allergunstigst waren, en dat hij in het begin van den strijd alles in zijn voordeel had. Wellington toch, en velen zijner officieren met hem, waren op een bal, en het eerste berigt, dat zij van den aanval kregen, bragt hun de donder van het geschut. In vroegere veldslagen had napoleon dikwijls alle kansen tegen zich gehad, en nu, met alles in zijn voordeel, schoot de groote veldheer te kort. De rum, het zij waar, moge in dit geval niet volstrektelijk zijne nederlaag hebben veroorzaakt; maar, wij weten toch allen, dat de sterke drank het schranderste oordeel benadeelt, het helderste oog verduistert, en den stevigsten arm ontzenuwt. Menig hecht gebouwd schip, met zijne kostbare lading, en nog kostbaarder schat van menschenlevens, heeft hij in de diepten der zee doen verzinken, menige hooggewigtige onderneming benadeeld en doen mislukken, menig verderf gebragt in den huiselijken kring, menig doorluchtig verstand tot beneden het redeloos gedierte verlaagd, menig krachtvol jongeling, de liefde en hoop zijner ouderen en des vaderlands, als eene vroeg geknakte bloem, doen verwelken. En hier vinden wij, in de reiskoets van napoleon, eene bijna geledigde rumflesch! Hoe kan het anders, of wij moeten ons hem voorstellen, gelijk hij eenige jaren te voren was, toen hij

[p. 296]

zich, met al de kracht van zijnen wonderbaren geest, aan de grootsche ontwerpen overgaf, die hij wilde volvoeren. En daar was, inderdaad, in zulke oogenblikken iets verhevens in hem. Nog eenmaal nu was hij in de gelegenheid, om zijne vallende grootheid weder op te beuren en te herstellen. Hij was overtuigd, dat eene nederlaag voor hem onherstelbaar zoude wezen. Daarom werden zijne nachten doorgewaakt, zijne krachten van ligchaam en geest opgewakkerd en gespannen. Eindelijk ziet hij het gunstige oogenblik des aanvals geboren. Hij stort zich, eenen arend gelijk, met woede op zijne prooi neder, terwijl zijn oog reeds vonkelt in het voorgevoel en den voorsmaak van nieuwe overwinning en roem. Maar, tot zijn ongeluk, is hij niet langer meester over zijnen geest. Reeds bijna als buiten zich zelven door de aanvankelijk behaalde voordeelen, ziet hij zich van den rum overmeesterd. Hij slaat het door dezen verduisterd oog over het slagveld heen, en wordt onbekwaam, om langer vijand van vriend te onderscheiden. Zijne bevelen zijn weifelend en tegenstrijdig, zijne plannen vergeten. Daar is geene bezinning, geene vastheid, geene voorzigtigheid en wijsheid meer bij hem. Van dezen oogenblik aan is de kracht des sterken verbroken, is alles verloren. Het was de laatste poging, om zijn magtig rijk en zijne wereldglorie staande te houden. Van toen aan gaf hij zich aan vertwijfeling over, viel, en stierf op St. Helena, als het slagtoffer eener teleurgestelde verwachting en van langdurig ligchaamslijden.

Veel van het hier gezegde moge slechts eene schildering der verbeelding wezen; maar zekerlijk zal het door niemand tegengesproken worden, dat de omstandigheden van napoleon's val van zulk een' bijzonderen aard waren, dat het verhaal daardoor geheel de kleur der waarheid verkrijgt. Er is daarin ook niets vreemds of ongeloofelijks gelegen. Wij zien dagelijks hetzelfde gebeuren bij lieden uit alle standen der maatschappij. En de groote dag, wanneer alles, wat verborgen is, aan het licht zal gebragt worden, zal ons veelmalen doen zien, dat de val van zoo menigen held, de verduistering van zoo menig schitterend gesternte aan den hemel der letteren en kunst, en de diepe ellende van zoo menigen zoon des tegenspoeds, niet waren veroorzaakt door den haat of de jaloezij van magtige vijanden, of den niet te ontwijken slag van het grimmig noodlot, maar alleen

[p. 297]

daardoor, dat er eene rumflesch, bijna of geheel geledigd, aan hunne zijde, of in hunne hand, werd gevonden, wier bedwelmende dampen hen reddeloos in den poel des verderfs hadden doen nederstorten.