Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1845

[p. 657]

Boekbeschouwing.

Het Geboortefeest van Jezus. Een zestal Leerredenen door G.H. van Senden. Te Zwolle, bij J.J. Tijl. 1845. In gr. 8vo. 112 bl. Bij inteekening f 1-30.

Ref. bleef onlangs voor een boekwinkeltje staan, om naar de gewone lijst der predikbeurten te zien, die voor het venster hing. Onwillekeurig dwaalden zijne oogen van die lijst af op een strookje papier, dat er naast hing, waarop het berigt geschreven stond, dat de werken van sue aldaar, tegen tien centen in de week, ter lezing te verkrijgen waren. Snijdend contrast, maar helaas! treffend teeken van onzen tijd! dacht Ref., terwijl hij, het hoofd schuddende, voortwandelde. De man in dat boekwinkeltje is op de hoogte van zijnen tijd; hij toont de menschen te kennen, en hij speculeert, misschien als bij instinct, niet kwaad op de behoeften van het lezend publiek. Wat toch wordt heden te dage hier te lande het meest gezocht onder dat publiek? Romans, en nog eens romans; preken, en nog eens preken; allerlei luchtige of pikante lekkernijen en laauw water en melk, in groote en kleine kannen, op en zonder de maat, toegediend; geschriften voor den geest en het hart, voor de verbeelding en de zinnen, voor den hemel en de wereld. Waarlijk, de man in dat boekwinkeltje toonde zijnen tijd te kennen, toen hij, welligt in zijne eenvoudigheid, naast het kerkbriefje de aankondiging der goedkoope lezing van de Mystères en den Juif errant ophing. Zou de man ook gedacht hebben: het gewone publiek wil de wereld genieten, terwijl het met den hemel gaarne in vrede blijven wil?

En wat is het, dat, bij deze vermenging van vreemdsoortige bestanddeelen, bovendrijft? Bij eenen blik op den toestand van onze letterkunde zou men zeggen, dat de wereld ook hier haar overwegend vermogen doet gelden.

[p. 658]

De romans worden als bij kavelingen van Engelschen, Franschen en Duitschen bodem op den onzen afgeleverd, en de eene is nog lang niet verbruikt, of eene volgende wordt gereed gemaakt. De uitgevers schijnen ook niet bang te zijn voor gebrek aan debiet, en het valt niemand van hen in, zich voor het gevaar van eenen min gunstigen uitslag, door inteekening of soortgelijk middel, te dekken. Het schijnt intusschen, dat er met minder zekerheid te rekenen valt op het debiet van alwat tot de stichtelijke lectuur behoort, wanneer het zich eenigzins door degelijkheid van het gewone onderscheidt. Het bovengenoemde predikwerk althans kan ons overtuigen, dat de Eerw. Schrijver den weg van inteekening heeft ingeslagen - waarschijnlijk heeft moeten inslaan - om het met eenig billijk voordeel uit te geven; een bewijs, dat de godsdienstige lectuur ook hier de vereischte belangstelling niet heeft kunnen wekken. De Heer van senden is toch te veel bekend als voortreffelijk prediker, dan dat hij, ook zonder blinde ingenomenheid met zich zelven, niet op een gunstig onthaal van zijnen arbeid zou hebben kunnen rekenen. Dat alles is nu wel niet zeer bemoedigend en wekt zelfs onaangename gewaarwordingen op, maar Ref. verblijdt zich nogtans, dat de wakkere man zich niet heeft laten afschrikken, zijn werk over de drie Christelijke feeststoffen in het licht te zenden. Hetzelve behoort bij zijne vroeger uitgegevene Leerredenen over de geschiedenis van jezus' lijden en sterven, en kan tevens geacht worden eene gaping in onze homilétische letterkunde aan te vullen, als die nog geen afzonderlijk werk over de Christelijke feestteksten bezit, dat uit onze eeuw dagteekent.

De inhoud van dit eerste Stuk, dat nog door twee andere van gelijken omvang staat gevolgd te worden, behelst zes preken. I. De Geboorte. II. De Bekendmaking. III. Engelenzang. IV. De Herders bij de krib. V. Simeon. VI. De twaalfjarige jezus. - Ref. acht het overbodig, bij het karakteristieke der predikwijze van den begaafden man stil te staan; men kent reeds lang zijne oorspronkelijke inzigten in de tekstbehandeling, zijne vrijheid, los-

[p. 659]

heid en eenvoudigheid in de dispesitie van zijn onderwerp, het rijke, treffende en puntige van zijne denkbeelden, en den hoogen gloed, dien hij door weelderige verbeelding en warm gevoel aan zijnen stijl weet bij te zetten. Al dat eigenaardige kenmerkt ook deze preken, ja zelfs in een' hoogeren graad, dan vroegeren soortgelijken arbeid van dezelfde hand. Het zijn in waarheid feestpreken; overal klinkt de feesttoon, die den geest verheft, het hart doorgloeit, en het natuurlijk middel is om de opgewekte gewaarwordingen van dankbare blijdschap uit te storten; men gevoelt overal, dat men hier niet de vrucht van langdurigen en bedachtzamen arbeid voor zich heeft, maar dat alles de ontboezeming is van het hart, dat levendig doordrongen is van de hooge waarde der onderwerpen. Ref. is te zeer overtuigd, dat de predikkunde de meest vrije ontwikkeling en onbelemmerde werking der individualiteit van den prediker verdert, dan dat hij zou afkeuren waar hij zou meenen, dat de Heer van senden welligt anders zou hebben moeten te werk gaan. Daarom onthoudt hij zich gaarne van alle aanmerkingen op de plannen der onderscheidene leerredenen; alleen meent hij met eenig regt de vraag te mogen doen, of de toon der rede niet doorgaans hoog genoeg, ja wel eens te hoog gestemd is, en of de stijl wel geheel zuiver gebleven is van hetgeen wij gewoon zijn gezwollenheid te noemen? Hij wenscht deze preken, welker uitvoering zich mede gunstig onderscheidt, in veler handen, en hij doet dit in het vertrouwen, dat allen, inzonderheid bij het naderende kersfeest, daarin eene rijke bron van stichtelijk en verheffend onderwijs zullen vinden.