|
| |
| |
| |
Balladen, door Th. van Rijswijck. Vier Afleveringen. Met Houtsneêplaten. Te Antwerpen, bij J.P. van Dieren en Co. 1843. In gr. 8vo. 252 bl. f 3-:
Van tijd tot tijd ontvangen wij de bewijzen, dat bij onze Vlaamsche naburen de nationale taal en letterkunde met ijver én gelukkig gevolg worden beoefend, en wij zien enkele prozaschrijvers en dichters optreden, die allezins verdienen ook bij ons bekend te worden. Onder deze laatsten behoort ongetwijfeld ook de Heer van rijswijck, wiens Balladen ons ter aankondiging zijn toegezonden. Dat deze titel vrij onjuist is, heeft de Dichter zelf gevoeld, als hij in zijn Voorwoord zegt: ‘In het boekdeel dat ik myne landgenoten aenbied, zal men dichtstukken aentreffen die ook tot den tak der Balladen niet hooren; doch de titel eens dichtbundels komt heden zelden met zyn inhoud overeen; echter ook doet het niets tot de zaak.’ Ofschoon wij dat nu niet zoo geheel met den Dichter eens zijn, zoo willen wij over zijnen titel niet met hem twisten, en erkennen gaarne, dat er in dezen bundel onderscheidene stukken voorkomen, die op den naam van Balladen aanspraak kunnen maken. Langere romances en dichterlijke verhalen maken het overige van den inhoud uit. Het kan ons oogmerk niet zijn, om een overzigt te geven van al de stukken in deze afleveringen vervat; wij moeten ons met een algemeen oordeel vergenoegen en zullen hier en daar eenige regels uitkiezen, tot staving van ons gunstig gevoelen.
Tot de dichtsoort, welke de Heer van rijswijck zich bij voorkeur ter beoefening heeft gekozen, wordt eene eenvoudigheid en natuurlijkheid vereischt, die ligtelijk in platheid overgaat; eene klip, waarvoor men zich niet te zorgvuldig kan wachten. Uitdrukking, woordvoeging, versmaat, alles moet daartoe medewerken; en in dit opzigt verdienen in de daad de verzen van den Belgischen Dichter lof. Hij is gelukkig in de keuze van zijne voetmaten; zijne verzen vloeijen gemakkelijk en slaan dikwijls den regten toon aan; schoon wij daarmede niet willen ontkennen, dat hij hier en daar de boven aangeduide klip niet heeft kunnen vermijden. Zien wij, bij voorbeeld, den aanhef van De dans bij de zee:
Er leefde eens voor jaren een stokoude graef,
Zoo ryk als vermogend, zoo edel als braef.
| |
| |
Hy had in den echt maer één dochter vergaêrd,
Die heden voor d'achttiende mael was verjaerd,
dan zal men dezen aanvang niet wel van platheid kunnen vrijspreken, noch de tautalogie van den tweeden regel kunnen voorbijzien. Uit datzelfde gedicht zouden wij meer dergelijke regels kunnen aanhalen; maar in datzelfde stuk vinden wij vele coupletten, die, onzes oordeels, regt in den balladen- of romancetoon zijn. Het onderwerp is eene variatie op het bekende thema van van lennep's Heer van Culemburg. Het tooneel is hier aan den oever der zee; de verstooten minnaar ontmoet den bruiloftsstoet en doet, even als Culemburgs heer, het verzoek om nog eenmaal met de bruid te mogen dansen.
‘Maer kom dan en stem dan en gun my die bee:
Tot vaerwel, nog eenmael gedanst met ons twee
Nog eenmael tot afscheid gesprongen in 't rond,
En voert haer dan juichend ten huwelyksspond.
Dreunt pauken en pypen, voor haer en voor my!
En klemme ik het bruidje nog eens aen myn zy:
Zoo dikwyls toch dansten we aen 't strand by de zee.’
En de abt knikte goedig op 's jongelings beê.
Daer tilt hy heur handjen op eens naer omhoog,
Hy gluerde en hy las haer zoo vragend in 't oog;
En hartjen aen hartjen en dwars door den rei
Daer zweven ze op 't klinken van pyp en schalmei.
Warlend door 't zandplein om,
Ginds, op het plein alleen
Staert zy op 't golvend zop,
Zwiert hy zyn dierbre pop
| |
| |
Trouw dreef de stofwolk mee
Trouw, tot daer 't nat der zee
Eenmael nog wentlen ze om
Toen zeî de jonker: ‘Kom,
En eer men 't plan ontwaert,
Wip! met een slingervaert
Vlug was de riem aen slag,
Toen kreet de stoet die 't zag:
De oude riep: ‘Kom, kom, kom!’
Slechts klonken pyp en bom:
Zeker zouden op sommige woorden aanmerkingen te maken zijn; maar overigens is hier wel de regte toon aangeslagen, en beelden de laatste coupletten het wilde van den dans door maat en klank gelukkig af. Nog eene proeve uit Twee broeders deelen wij mede. De een, arm en uitgehongerd, ligt voor de woning des rijken broeders te jammeren en smeekt herhaaldelijk:
Ik kom hier zoo naekt en zoo hongerig aen.
Ach, laet my van kou en gebrek niet vergaen!
De tegenstelling met den aanzienlijken broeder is schoon:
De rykaerd schoot zyn sluimring uit,
En luisterde naer 't noodgeluid,
Dat hem zoo bang in d'ooren sneed
En zoo op eens ontwaken deed.
| |
| |
Hy hief zich uit het donzig bed
Met gouden franjen afgezet;
Waer op de maen zoo somber scheen
Door 't valgordyn der venster heen.
De jagtsneeuw kletterde op het glas
En zeî, hoe koud het buiten was.
De rijke blijft onbewogen door de klagt zijns broeders.
En toornig klom zyn wenkbraauwboog;
De woede flikkerde in zyn oog;
Hy streek zich weêr op 't rustbed uit
En gromde: die verwate guit!
Die my tot last en oneer strekt
En al de buren stoort en wekt,
Hy zoek zich elders troost en brood,
Of hy verga van kou en nood,
Dan ben ik van die schande ontslaen,
'k Trek my eens anders leed niet aen.
Sloeg hem het ongeval ter neêr,
Dat hy zyn toestand dragen leer!
Des morgens verneemt hij, dat zijn broeder voor zijne deur van honger en koude bezweken is.
Een yskou drong hem door de leên;
Zyn tanden klapten tegeneen;
Zyn wang verschoot, zyn mond werd bleek
En waer hy stond of henen week,
Werd het hem even bang als koud. -
Tot voor het vlammend mutsaerdhout,
Gedost in pels en wollen py,
Bleef hem de felste koude by;
Die trots de koestring woeden bleef
En hem van lid tot lid versteef.
Maer wat hem 't hevigst lyden deed,
Was, dat hy steeds den jammerkreet
Zyns broeders meende te verstaen:
Ach, laet my van kou en gebrek niet vergaen!
En voor en achter klonk de stem;
Zy martelde en vervolgde hem
Getrouw de heele woning door,
En sneed hem yslyk in het oor.
En in het knappend vlamgeruisch,
| |
| |
En in het jagend windgedruisch,
Tot in het huilen van zyn brak,
Scheen 't hem alsof zijn broeder sprak.
Dit was gewis de hand van God!
Die d'armen aen zyn vreeslyk lot
Onttrok, meêdoogend tot zich nam,
En d'onmensch zigtbaer straffen kwam.
Van eenen geheel anderen aard zijn sommige stukken, die met de ballade of romance niets gemeen hebben. Daaronder noemen wij vooral een vrij uitvoerig dichtstuk: De dood van den Generaal van merlen op het slagveld van Waterloo. Wij deelen daaruit ten slotte nog eenige regels mede, om te doen zien, dat de Heer van rijswijck ook eenen anderen toon weet aan te slaan. Het is de beschrijving van een nachtgezigt, dat den Belgischen veldheer in den nacht vóór den slag van Waterloo verschijnt en door een krijgslied ten strijde opwekt.
De veldheer aen het hoofdeind zyner benden
De nachtjas om de moede klamme lenden
Gewikkeld, zat op een gevelden tronk;
Zyn hoofd hing op zyn borst, hy peinsde en zonk
In mymring weg; ontsteeg het aeklig heden
En overdacht de daden van 't verleden;
En menig oord, door ramp of roem vermaerd
En menig held, begraven onder de aerd,
Den last en 't leed, doorstaen en ondervonden
Op verren togt, aen doodelyke wonden;
Dit alles kwam hem weder voor 't gezigt.
Hy aêmde luid, alsof een drukkend wigt
Hem lyden deed. Hy zag ontelbre schimmen
Uit aerde en stroom verheugd ten zadel klimmen.
Hy zag hen, die voor Sarragossa's vest
Verdwenen, in Egypte door de pest
Bezweken; die verkoolden in de muren
Van Moskowa. En zy, die eenen zuren
En fellen dood by Beresina's zoom
Doorstonden, zag hy allen in zyn droom
Als gieren, op hun uitgestreken pennen,
Uit d'afstand hem vervaerlyk tegen rennen.
Hy zag hen onder 't ratelen der trom,
Vast naderend, in aengesloten drom
| |
| |
En wilden drift, de zwaerden opgeheven
Met luid gejoel, voorby hem henen zweven.
De ontvleeschte hand gaf aen de teugel vlugt,
De helmstaert streek zich uit in 't ruim der lucht;
De hoefslag deed en stof en vonken stygen.
Het klingelen der wapens en het hygen
Van 't schuimend paerd, het dof en doodsch gekras
Van 't rammelend gebeente in 't hol kuras,
Dit alles klonk en schalde door de velden,
Dat kraei en raef er angstig van ontstelden,
Dat de echo stamerde, en er 't loover van bewoog.
Geen enkle die voorby den veldheer toog
Of draeide 't hoofd hem toe, en 't beenig wezen
Liet ernst en hoon in 't duister ooghol lezen.
Zy wenkten hem, en wezen, voorwaerts heen,
Hoe 't vliegend heir in rook en stof verdween;
Hoe 't alles, door het eindloos niet verzwonden,
Den nek keerde aen 't bestaen van weinig stonden.
En in den toon van d' aekligen gallop
Klonk hoog en luid dit somber marschlied op.
Wij hebben in ons verslag liever eenige proeven willen geven, dan eene doorloopende beoordeeling. Aangenaam zal het ons zijn, indien wij daardoor hadden medegewerkt, om op de Balladen van den Heer van rijswijck de aandacht te vestigen van hen, die in de Vlaamsche en Nederlandsche poëzij beide belang stellen, en ze ook onder ons eene meer algemeene bekendheid te bezorgen.
De druk is net, en de houtsneêplaten niet kwaad uitgevoerd. |
|
Auteursrechtvrij