Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1845

Bijdragen tot de Geschiedenis der Doopsgczinden te Nijmegen, mede in zich bevattende de Geschiedenis der Vestiging te Nijmegen van de, thans nog, aldaar bestaande Doopsgezinde Gemeente. Door P.C.G. Guyot, Lid van den Raad der Stad Nijmegen. Te Nijmegen, bij C.A. Vieweg. 1845. In gr. 8vo. 94 bl. f 1-:

Men heeft sedert eenigen tijd ingezien, dat de oude resolutie- en rekenboeken der steden en corporatiën bij een zorgvuldig en met kennis van zaken ingesteld onderzoek, belangrijke resultaten voor geschiedenis en oudheden kunnen aan den dag brengen. Het boekje, dat wij thans moeten aankondigen, is er een vernieuwd bewijs van, en wij zijn den Heer guyot dank schuldig, dat hij de gelegenheid, welke zijne betrekking als lid van den raad der stad Nijmegen hem aanbood, om het stedelijke archief te doorzoeken, heeft aangegrepen, om ons de geschiedenis der Nijmeegsche Doopsgezinden daaruit te doen kennen. Wij beschouwen zijn boekje als eene belangrijke bijdrage tot de kennis der geschiedenis van deze Christelijke gezindte. Alles, wat hij mededeelt, is door hem uit de boven bedoelde stedelijke papieren ontleend. Reeds in 1539 ontdekt men sporen van het bestaan van Doopsgezinden binnen Nijmegen en van de vervolgingen, waaraan zij blootstonden. Drie hunner, wier marteldood bij van braght niet wordt verhaald, bezegelden hun geloof met hun bloed. Verschillende brieven en besluiten volgen alle betrekkelijk het wezen der Doopsgezinden, en uit het rekenboek van 1557 op nieuw eene aanwijzing van onkosten, veroorzaakt door de gevangenneming van eenigen hunner en het ter dood brengen van eenen, genaamd gerit hazenpoet; ook in 1566 en 1569 hadden er nieuwe vervolgingen en veroordeelingen plaats. Eerst in 1639 werd de eerste Doopsgezinde inwoner binnen Nijme-

[p. 622]

gen wettig erkend, en later werd ook aan anderen het burgerregt toegestaan. Blijkbaar was het eigenbelang, dat de regering der stad tot dezen stap bewoog; de nijverheid der Doopsgezinden was van gewigt voor de stad, wier bevolking door onderscheidene oorzaken veel geleden had. Met deze aanneming tot burgers was de Doopsgezinde gemeente gevestigd, ofschoon het nog eenen geruimen tijd duurde, voordat zij een vast en bepaald gebouw tot de uitoefening hunner Godsdienst bezaten. Uit de hier bijeengebragte stukken blijkt het, hoe de kerkeraad der Hervormden in den geest des tijds zich daartegen krachtig heeft verzet. De regering, die door het verleenen van het burgerregt het bestaan der Doopsgezinden in de stad had gewettigd, kon moeijelijk hun geheel de godsdienstoefeningen verbieden en zocht daarom eenen middenweg in het verbod, om de zamenkomsten geregeld op eene en dezelfde plaats te houden. Eerst in 1706 kregen zij een bepaald bedehuis, dat zij in 1728 met de tegenwoordige, voorheen Remonstrantsche kerk verwisselden, en dat nog in eigendom toebehoort aan een der leden van de gemeente.

Bij het lezen van dit merkwaardige boekje, dat wij aan de belangstelling van velen aanbevelen, konden wij de spijt niet onderdrukken, dat de Heer guyot zijn bestek niet eenigzins wijder heeft uitgestrekt. Wij vinden hier thans alleen de geschiedenis der Nijmeegsche Doopsgezinden in zooverre deze met de regering en in enkele gevallen met de Hervormde kerk in aanraking is geweest. Welligt had men uit de papieren der gemeente of harer leden zelve ook voor hare inwendige geschiedenis deze en gene belangrijke berigten kunnen putten. De medewerking van den predikant en van de leden had den Schrijver, dunkt ons, zeker niet ontbroken, en zijn stukje zou daardoor ligt een meer volledig geheel zijn geworden. Of hiertoe pogingen zijn gedaan, of waarom niet, vinden wij niet opgegeven.

Veel, wat wij in dit boekje lezen, vervult ons met droefheid; niet enkel de vervolgingen om des geloofs wille, maar ook de wijze, waarop de toenmalige regeringen de ter dood brenging der ongelukkige slagtoffers tot eene aan-

[p. 623]

leiding van feestviering maakten, getuige de groote hoeveelheden wijns door heeren Schepenen bij die gelegenheden gebruikt.

Wij danken den Heer guyot voor de uitgave van dit boekje en hopen, dat hij ons meerdere vruchten zijner nasporingen zal mededeelen.