Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1845

[p. 409]

De Kwelder-kwestie (questie?) nader toegelicht, of Betoog, dat de Kwelderlanden en Aanwassen, langs onze Wadden gelegen, niet zijn de (het?) eigendom van den Staat, maar der tegenwoordige partikuliere bezitters, en niet vallen onder het bereik van Art. 538 van den Cod. Civ., of onder dat van het daarop gebouwde Keizerlijke Decreet van den 11 Jan. 1811. Voorgedragen in de vergadering van het Groninger Genootschap: Pro excolendo jure patrio, op den 30 Mei 1843, en later hier en daar bijgewerkt en met aanteekeningen vermeerderd, door Dr. R. Westerhoff, Lid des Genootschaps. Met eene Wadkaart. Te Groningen, bij C.M. van Bolhuis Hoitsema. 1844. In gr. 8vo. XII en 154 bl. f 2-80.

In het voorjaar van 1843, kort vóór dat de zaak van het Domeinbestuur, als opeischer van kwelderland en aanwas, tegen Mejnfvrouw de Weduwe en Erven van wijlen den Heer j.k. de cock, voor de Arrondisscmentsregtbank te Appingadam, bepleit is geworden, werd de Schrijver door den Advocaat en den Procureur der gedaagden verzocht, zijn gevoelen te willen opgeven nopens de vraag: of onze noordelijke langs de Wadden gelegene kwelderlanden in het algemeen, en die van de gedaagden in het bijzonder, wel gerekend kunnen en mogen worden aan zee te liggen?

Bij eene korte, door kaarten toegelichte Memorie, voldeed de Schrijver aan dit verzoek; doch kort daarna, en wel reeds in den aanvang van Mei, ontving hij van den Secretaris van het Groninger Genootschap: Pro excolendo jure patrio, kennisgeving, dat zijne leesbeurt bij gemeld Genootschap inviel 30 Mei eerstkomende. Nu begreep hij best te doen, met gezegde Memorie uit te breiden, nader te bewerken, en alzoo gewijzigd in 't Genootschap voor te dragen. Had nu het Domeinbestuur berust in zijne veroordeeling door de Regtbank te Appingadam, Dr. westerhoff zou zijne verhandeling niet in het licht hebben gegeven; maar (gelukkig, in het belang der wetenschap, schoon verdrietig voor de kwelderbezitters) het Domeinbestuur kwam in hooger beroep; en nu besloot de Schrijver tot de uitgaaf van zijn geleerd en weldoorwrocht opstel, over welks verschijning wij ons hartelijk verheugen.

[p. 410]

Men weet, uit het Weekblad van het Regt van 16 Mei 1844, N^o. 495, dat het Domeinbestuur eveneens geappelleerd heeft van een vonnis der Arrondissementsregtbank te Winschoten, geslagen 30 Junij 1841, maar ook die opvordering van ruim 5600 bunders kwelderland, slijk en water, aan den Dollard gelegen, zich andermaal heeft zien ontzeggen en de stad Groningen in den eigendom er op heeft zien handhaven, bij Arrest van het Prov. Geregtshof van Groningen, geslagen 30 Junij 1844. Men mag dus hopen, dat het Domeinbestuur zal genezen zijn van zijne zucht, om sedert eeuwen herwaarts door de oeverbezitters zich toegeëigende en nog voortdurend door hen zich toegeëigend wordende kwelders en aanwassen, (schoon napoleon zelf het regt der oevereigenaars erkende en zijn decreet van 1811 op zulke gronden niet toepaste) ten behoeve van het Rijk niet terug, maar letterlijk af te eischen: want nooit hebben de bedoelde kwelderlanden en schorren, hetzij regtens, hetzij feitelijk, den Staat of het Domein toebehoord.

Dit nu vindt men door den Schrijver, wat den oorsprong der kweldergronden aangaat, gedeeltelijk met verzaking van zijn vroeger geuit gevoelen, wel wat scherp, maar toch duidelijk en krachtig betoogd.

Volgens hem is het eigenlijke zeestrand eerst dáár, waar de wadden eindigen aan den noordkant van Schiermonnikoog en Borkum. Al wat tusschen die eilanden en den bedijkten grond der Provinciën Friesland en Groningen ligt is verdronken oud alluviaal terrein, en derhalve land, hetwelk, ten gevolge van het doorbreken van de duinketen wel bij hoog water door de zee overstroomd wordt, maar toch altijd een deel uitmaakt der Provinciën, waar het zich vóór bevindt. Dat overstroomde, van rivieren en kreken doorsnedene land zijn de Wadden, (welk woord, volgens bilderdijk, Gesch. des Vad. I. 51, lage landen beteekent), en hetgeen van die gronden langzamerhand weder voor bepoldering vatbaar wordt is het kweller- of kwelderland. Dat kweller- of kwelderland is geen opwas uit zee, maar bezinksel der rivieren, hetwelk aan de oeverlanden zich vastzet, en waar dus het regt van aanwas, aanspoeling of alluvie op toepasselijk is. Altijd zijn de oevereigenaars in het bezit van dat regt geweest. Bij decreet van 6 Junij 1811, had Keizer napoleon, op verzoek van de Heeren s. bruins c.s., de indijking, waartoe zij bij besluit van Koning lodewijk van 1 Mei 1810 waren geantoriseerd, van de kwelderlanden of

[p. 411]

gronden voorwaarts de polders achter Usquert, Warfum, den Andel enz. op nieuw vergund, met verklaring, dat de dispositiën van het decreet van 11 Januarij 1811 op gezegde kwelderlanden niet zouden toepasselijk zijn. Daar al de kweldergronden, om dezelfde redenen als de bij dat decreet vermelde, bijzonder eigendom waren, heeft de Fransche Regering de eigenaren en beklemde meijers, hetzij ze gereclameerd hadden of niet, in het rustige bezit gelaten, hetwelk zij en hunne voorgangers sedert onheugelijke tijden hadden uitgeoefend; en eerst het Nederlandsche Bestuur, onder het Ministerie van den Heer rochussen, is op den inval gekomen, alle kweldergronden als eigendom van den Staat op te vorderen, en allen aanwas, voor het vervolg, aan de oevereigenaars te betwisten. Echter is het regt der kwelderbezitters niet alleen afhankelijk van de aard- en oudheidkundige nasporingen, met voor hen zoo gelukkig gevolg door den Schrijver gedaan. Neen! hoeveel waarde die onderzoekingen voor de wetenschap hebben, al had de Schrijver (hetgeen ons echter onmogelijk voorkomt) in de hoofdzaak gedwaald; dan zou het onheugelijk bezit, door particulieren ten titel van eigenaren, en dat nog ter goede trouw, reeds genoeg zijn, om het Domeinbestuur in elken aanval het onderspit te doen delven. Intusschen gaat er verbazend veel geld aan Proceskosten verloren, waar de Staat in verwezen wordt, en in plaats dat de schatkist door dergelijke, ieder tegen de borst stuitende regtsgedingen zou worden verrijkt, wordt zij er nog verder door uitgeput. Dáárom zal men wel voorzigtiger zijn in het vervolg. Dat zij zoo!