Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1845

Tafereel van het Heelal. Iste Deel. De Sterrekunde in haren geheelen omvang. Door J.J. von Littrow. Naar de derde Hoogduitsche uitgave bewerkt door G.A. Hondeyker, Onderwijzer in de Wis- en Zeevaartkunde, te Amsterdam. Eerste gedeelte. Te Amsterdam, bij Gebr. Diederichs. 1844. In roijaal 8vo. 199 bl. f 12-85 compleet.

De ruime aftrek, die aan de Nederduitsche vertaling van sommers Tafereel van het Heelal is te beurt gevallen, heeft eenen nieuwen druk van dat belangrijke werk noodig gemaakt. Het verheugt ons, daarin een bewijs aan te treffen, dat, te midden van zoovele nietsbeduidende lectuur van den dag, een werk van wetenschappelijke waarde, ook al is het uitvoerig en kostbaar, door onze landgenooten begeerd en op prijs gesteld wordt. Het werk van den Hoogleeraar sommer noemt zich niet ten onregte eene bevattelijke en onderhondende beschrijving van het uitspansel en den aardbol; deszelfs populariteit is geene oppervlakkigheid; het vereenigt wetenschappelijke grondigheid met eene hoogst duidelijke en onderhoudende voordragt. Is dit waar van het werk in het algemeen, het geldt bijzonder ook van het eerste Deel, zijnde eene beschrijving van het wereldstelsel, of populaire sterrekunde. Bij den herdruk zal men nu dit gedeelte van sommer's arbeid vervangen door eene vertaling van het werk

[p. 403]

van den Weener Hoogleeraar littrow, eenen der beroemdste sterrekundigen van onzen tijd: die Wunder des Himmels. Wij hebben deze overzetting alzoo in twee opzigten te beoordeelen, op zich zelve, en in betrekking tot het geheele werk.

Niemand, die het uitstekende werk van littrow kent, zal betwijfelen, of het de eer eener Nederduitsche vertaling verdiene. In geheel Europa is het met welverdiende toejuiching ontvangen, en heeft het den roem verworven van eene grondige, duidelijke, ten volle op de tegenwoordige hoogte der wetenschap staande behandeling van de sterrekunde, in zooverre die voor het beschaafde publiek, en alzoo voor uitgebreider kring, dan dien der opzettelijke beoefenaars van de astronomie, voorgesteld kan worden. De vertaling van dit werk van eenen der beroemdste beoefenaars van de schoonste aller menschelijke wetenschappen is alzoo eene ware verrijking onzer letterkunde, en verdient van deze zijde alle goedkeuring en aanmoediging.

Maar het eerste Deel van sommer's werk door die vertaling te vervangen, daarover meent Ref. minder gunstig te moeten oordeelen. Het is op zich zelf voor de bezitters der vroegere uitgave van eenig werk reeds onaangenaam, wanneer het bij eene volgende eigenlijk een geheel ander werk wordt, en men ontgaat daarmede moeijelijk den schijn van speculatie op de beurs der koopers. Niet, dat wij zouden begeeren, in eenen tweeden druk nooit meer dan eenvoudigen herdruk te vinden; integendeel, men doet wel, het is zelfs pligtmatig, de veranderingen en wijzigingen niet voorbij te zien, die door latere ontdekkingen zijn noodig geworden. Maar dit is iets anders, dan eene hoofdafdeeling des werks in een geheel ander geschrift van eenen anderen Schrijver te doen bestaan. Daardoor wordt men bijna gedwongen, zich bij de eerste uitgave ook de tweede aan te schaffen, vooral, wanneer, zoo als nu, die uitgave in eenen geheel anderen uiterlijken vorm wordt gegeven. Wij zien ook niet, waarom het noodig of nuttig ware, littrow's werk in plaats van dat van sommer te geven. Het laatste is, in verband tot het geheel, allezins voldoende, en kon gemakkelijk, ten gevolge van eenige weinige latere ontdekkingen, bijzonder ten opzigte van de planeten en kometen, hier en daar zijn verbeterd en bijgewerkt. Ook staat het, en in uitvoerigheid, en in bewerking, en in onderstelde kennis bij den

[p. 404]

lezer, tot de volgende gedeelten in een, nu gedeeltelijk verbroken verband; want het werk van littrow is veel uitvoeriger, zelfs, naar het ons dunkt, te uitvoerig in betrekking tot het geheel, en het gaat ook dieper, dan geschikt is voor die lezers, voor welke het geheele werk bestemd is, gelijk onder anderen uit de behandeling van het aard-magnetismus in het 2de Deel kan blijken.

Dit gedeelte behelst eene der vier afdeelingen van het oorspronkelijke werk. Het geven van een nader verslag moeten wij uitstellen tot het ontvangen van het vervolg, want de vertaling is geschied naar de tweede uitgave van hetzelve, die ons niet bekend is, maar waarin, naar wij elders lazen, het een en ander volgens latere waarnemingen moet veranderd zijn. Daarom moeten wij ons tot nog toe met deze aankondiging vergenoegen, alleen zeggende, dat de vertaling zeer goed is, en de uitvoering, wanneer men met het zoogenoemde roijaal octavo formaat en den druk in twee kolommen genoegen neemt, zuiver en net. - Nader verslag van het geheele werk wachte men na de ontvangst van het vervolg.