Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1845

Bijdrage tot de ware beschouwing van de zoo hoog geroemde uitbreiding des Christendoms onder de Heidenen in de kolonie Suriname; toegewijd aan alle Philanthropen, door M.D. Teenstra. Te Amsterdam, bij M.H. Binger. 1844. In gr. 8vo. X en 172 bl. f 1-50.

Deze bijdrage bevat tien Hoofdstukken: als: I.) Inleiding. II.) Slavenhandel en wreedheid der blanken. III.) Nog heden bestaat de grootste willekeur in het straffen der slaven. IV.) Uitbreiding van het Christendom is met deze handelwijze niet bestaanbaar. V.) Slavenhandel en slavendiensten moeten worden afgeschaft, als een eerste en alles afdoende stap, om het welbegrepen Christendom onder de Negerslaven in de kolonie Suriname uit te breiden. VI.) Kolonisatie en emancipatie in Nederlandsch Guiana. VII.) Emancipatie der slaven. VIII.) Schrijvers over de kolonie Suriname. IX.) Eenige beschouwingen over het onderwerp eener nieuwe kolonisatie in Nederlandsch Guiana. X.) Wederwoord aan een paar beoordeelaren van mijn werk, de Negerslaven.

In het voorberigt geeft de Schrijver te kennen, dat de zaak, betreffende de afschaffing der slavernij, waarop thans de algemeene aandacht is gevestigd, levendig moet gehouden worden, ten einde er door verloop van tijd geene verflaauwing ontstaan kunne enz., waartoe dan ook vooral deze bijdrage moet dienen, makende tevens melding van twee misstellingen, die in een vroeger door den Schrijver uitgegeven werk: de Negerslaven in de kolonie Suriname, voorkomen.

De Inleiding bevat eene kritiek over hetgeen in sommige dagbladen (Nederl. Staatscourant, 11 Mei 1842, N^o. 111 en

[p. 358]

Dordrechtsche Courant, September 1842) over het verspreiden in de koloniën van boekjes en tractaatjes over de emancipatie, enz. geschreven is en over het verslag, gedaan op den 30 Junij in de vergadering van het Hoofdbestuur der Maatschappij ter bevordering van het Godsdienstig onderwijs onder de slaven en verdere Heidensche bevolking in de kolonie, alhier ('s Gravenhage) gehouden onder voorzitting van den Vicepresident jansen (Nederl. Staatscour. 6 Julij 1842, N^o. 157); terwijl de lezer verder uit de inhoudsopgave weet, wat hij in de genoemde Hoofdstukken te wachten heeft. Zoo wordt bijzonder in het IIde Hoofdstuk eene beoordeeling van het werk van den Heer h.w. lans gegeven: Bijdrage tot de kennis der kolonie Suriname. Verder vermeent ook de Schrijver den Heer j. van ouwerkerk de vries te moeten tegenspreken, waar deze in zijn werk: Het Godsdienstig onderwijs der Negerslaven enz., te Amsterdam bij ten brink en de vries, 1841, zegt: dat de magt in het meedoogenloos en willekeurig straffen der arme slaven, door orde en wet, van de zijde der regering aan banden is gelegd, en ten andere, dat de vorderingen in het oog vallende zijn, die in het godsdienstig onderwijs onder de Negerslaven van de kolonie Suriname, in de laatste tien jaren, plaats hebben. Rec. beschouwt het hier de plaats niet, te midden dier tegenspraak op te treden. Hij wil hier echter den wenk laten volgen, dat ieder schrijver zich zoo veel mogelijk voor eenzijdige beschouwingen moge wachten, en dat het ook hier wel zoo zijn zal, dat de waarheid in het midden ligt. Het is zeer moeijelijk, van eenmaal aangenomene en geliefkoosde begrippen af te gaan, en het komt Rec. voor, dat de Heer teenstra te veel voorbijziet het goede, dat zoo wel voor de stoffelijke als zedelijke belangen der Negerslaven wordt aangewend. Een akker, waarin het onkruid zoo diep geworteld is, spoedig te zuiveren, is ondoenlijk, en grenst aan het onmogelijke. Beleid, voorzigtigheid wordt hiertoe vereischt, en voorzeker groote omzigtigheid in het beoordeelen der werklieden, die op den akker worden uitgezonden. De omstandigheden vooral kunnen dáár soms eene geheele andere rigting aan hunne pogingen geven, waardoor het goede zaad, dat men dacht welig te zullen zien opgroeijen, eensklaps verstikt wordt en voor altijd verloren gaat. Rec. wil den Schrijver gaarne toestemmen, dat het godsdienstig onderwijs aan de slaven voor zeer veel ver-

[p. 359]

beteringen vatbaar is. Maar het doet hem toch innig veel genoegen, terwijl hij dit schrijft, in het Handelsblad van 8 Januarij 1845, N^o. 4102, te lezen: dat er op zondag den 13 October 1844 op de plantaadje Rust en Werk aan de rivier de Commewijne eene plegtigheid heeft plaats gehad, die allezins getuigt, dat de belanghebbenden bij deze kolonie de verspreiding van het Christendom onder de slaven en derzelver zedelijke vorming met ernst wenschen. Er is namelijk op die plantaadje eene kerk gebouwd met de vereischte woning voor eenen zendeling; terwijl er bovendien met de Moravische Broeders eene overeenkomst is gesloten, om een hunner aldaar als vasten leeraar te plaatsen, met eene bezoldiging van f 1000 's jaars, uit de revenuën der plantaadje te betalen, en het genot van nog andere voordeelen. Dientengevolge werd de Broeder wunsche aldaar geplaatst. Op bovengenoemden dag werd de nieuwgebouwde kerk ingewijd. Na alvorens in het gebouw, waar de Godsdienstoefening tot dusverre had plaats gehad, te zijn zaamgekomen, waar zich, hehalve eenige vrijlieden, ruim vierhonderd slaven vereenigd hadden, begaven zij zich met hen allen naar de nieuwgebouwde kerk, waar de zendeling wunsche eene toepasselijke leerrede hield, en waarna de doop is toegediend geworden aan vier slaven van de plantaadje Rust en Werk, welke vroeger belijdenis des geloofs hadden afgelegd; terwijl er voortaan in dat kerkgebouw des zondags tweemalen Godsdienstoefening gehouden en buiten de oefeningen voor de kinderen nog tweemalen 's weeks des avonds onderwijs aan de slaven in de Christelijke leer zal gegeven worden.

Dat de slavenhandel nog altijd gedreven wordt, al is het ook met geene Nederlandsche schepen, in Nederlandsche koloniën, leeren ons van tijd tot tijd de nieuwsbladen; terwijl Rec. toch verneemt, dat het met het straffen vrij wat beter is gesteld, dan de Schrijver het doet voorkomen.

Met genoegen las hij het VIde Hoofdstuk. Ook ziet hij in eene kolonisatie alleen én het behoud der kolonie voor Nederland én de gunstige resultaten, die het voor de Negers zelven moet opleveren. Dat dit dan de meestmogelijke ondersteuning geniete, zoo van regeringswege als van particulieren, doch dat men tevens behoedzaam zij in het kiezen der gronden, en het land, daartoe gekozen, door Negers in zoo verre doe toemaken, dat de nieuwkomenden niet dadelijk behoeven een terrein te ontginnen, waarop boomen staan,

[p. 360]

die reeds eeuwen heugen, en waarvan het vellen zoo vele moeijelijkheden oplevert; en dat men mede zorg drage, dat er voor hen in de eerste levensbehoeften worde voorzien. Rec. mag zeggen eenigzins in dezen ook de kaart van het land te kennen.

Mogen zich dan vele kolonisten opdoen en onder goed opzigt naar de vruchtbare oevers der Saramacca, Coppename en Suriname stevenen, die steeds wachten naar een' nijveren arm, om honderdvoud te betalen hetgeen men aan haren schoot wil betrouwen, en zij alzoo blijken geven, dat zij niet zijn ontaard van de vroegere Nederlandsche volkplanters, waarin zij in Suriname zulke schoone voorbeelden hebben!

Overigens bevat het werkje van den Heer teenstra belangrijke wenken. Stijl en voordragt zijn echter wel wat bont; zeer opgewonden, zeer geanimeerd, hartstogtelijk geschreven; in alles een bewijs leverende, dat de man met zijne wijze van zien hoogelijk is ingenomen. Hier en daar is er iets sarcastisch in, dat als 't ware een persiflage is van de pogingen der verkondigers van de Godsdienst. Maar Rec. wil dit den Heer teenstra, waar zijn schrijftrant ook hier door eenige bitterheid wordt ontsierd, ‘den bewoner van het platte land, eenen angulus terrae,’ vergeven, en eindigt met den wensch, dat de uitbreiding van het Christendom onder de Heidenen ook in de kolonie Suriname gelukkig moge voortgaan, en ook daar het licht des Evangelies zijne stralen moge verspreiden, tot zedelijke beschaving en verbetering van het lot van hen, die dezelfde behoefte als wij hebben aan dat geloof en die hope, die de zielen vertroosten en behouden kunnen ten eeuwigen leven.