Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1845

[p. 310]

Pandora. Beschaving, ontzedelijking en doodstraffen, enz. Door H. Zschokke. Te Arnhem, bij J.G. Stenfert Kroese. 1844. In gr. 8vo. VIII en 173 bl. f 1-80.

De gemoedelijke en talentvolle Schrijver der Uren aan de Godsdienst gewijd heeft in den vorm van aan een jeugdig Vorst gerigte brieven zijne begrippen medegedeeld over de oorzaken, welke de wegneming van groote misdrijven beletten, en wat er van den Staat gevorderd wordt tot bevordering van beschaafdheid, zal het doenlijk worden om de doodstraf geheel ter zijde te stellen; eenige denkbeelden over de meest doelmatige straf ter vervanging der doodstraf worden ten slotte aangegeven. De Schrijver gaat uit van de stelling, dat bijna overal in ons beschaafd Europa de Staat het dikwijls zelf is, welke het grootste gedeelte der zwaarste misdaden wettig in het aanzijn roept, of er ten minste aanleiding toe geeft. Om dit nu duidelijk te maken, handelt de Schrijver eerst over het ontstaan van den Staat en over de regten der individuëele leden; en wederlegt het valsche begrip, dat de eigenaar des troons tevens eigenaar is des Staats of wel voor den Staat zelven; waarna hij verlangt, dat, dewijl straf geene wraakoefening behoort te zijn, het heiligende doel der straffen niet uit het oog verloren worde. Hierna volgt eene wederlegging van het begrip, alsof bij voortgang in beschaving tevens toeneming van misdaden plaats heeft; en betoogt dat dit niet aan de beschaving, maar aan de daaraan gegeven verkeerde rigting behoort geweten te worden. Niet daar, waar vele rijken en armen tevens zijn, maar daar, waar een welvarende middenstand als echte kern der natie aangetroffen wordt, heerscht welvaart, en daar treft men de minste misdaden aan; en bezuiniging in de huishouding van Staat, tot wering van uitputting van 's volks vermogen, bevordert tevens dat zedelijke en stoffelijke welzijn der burgers, en daardoor wordt veel kwaads voorgekomen. Het niet bevoordeelen van den eenen stand boven den anderen; belangstelling in den bloei en de doeltreffende inrigting der scholen; het voortzetten van het beginsel: dat niet een Godsdienst van het geheugen, maar de Godsdienst van het hart ten grondslag behoort te liggen, waarop alle Godvereering rust; de verwerping van eene alle vrijheid doodende centralisatie van inwendig staats-

[p. 311]

bestuur, dit een en ander wordt hier breedvoerig aangetoond, als van grooten invloed bij de beoordeeling, of het door den Schrijver vooruitgezette beginsel, dat de Staat zelf veelal oorzaak is van de toeneming der misdaden, op waarheid berust, dan wel of het een droombeeld is; en de Schrijver toont teregt aan, dat het begrip over de regtmatigheid eener strafwet daarmede in een naauw verband staat. ‘Strafwet en straf hebben slechts in het bij wijze van verdrag bestaande maatschappelijke zamenwonen der menschen plaats. Ook de strafwet heeft den aard van een verdrag, en is, even als elke andere wet, eenigermate slechts eene verordening tot uitvoering van de algemeene zedewet der menschheid;’ - en daar de strafwet slechts datgene met straf moet bedreigen, wat bestrafbaar en zoo ook wat strafwaardig is, en dewijl geen onderscheid van stand daarbij te pas komt, zoo behoort elk misdadiger voor dezelfde regtbank gebragt te worden, zonder onderscheid van deszelfs maatschappelijke betrekking. De Schrijver doelt hier vooral op het bestraffen van adellijken, den geestelijken of wereldlijken stand, en op den diep ter neêrgedrukten Jood. - Nadat de Schrijver in een afzonderlijk betoog nader het doel van straf heeft aangewezen, onderzoekt hij, of doodstraf regtvaardig, doelmatig en onmisbaar zij, en hij komt desaangaande tot een ontkennend besluit. Na het aanwijzen der bedenking, dat de doodstraf geene straf is, maar zelfs voor velen een geluk, gaat de Schrijver voort met het eene schending der zedelijke pligten van den kant der regering te heeten, dat de doodstraf niet doeltreffend werkt; ‘want,’ zegt hij, ‘de Staat is niet boven de menschheid verheven, hij is niet van hare pligten ontslagen, want hij is slechts een groot menschenverbond.’ Ook het ondoelmatige der doodstraffen, als middel tot afschrik voor anderen, wordt aangewezen. Doch daarvoor wil nu de Schrijver in de plaats stellen het berooven van het licht der oogen; en hij treedt in breede vertoogen om aan te wijzen, hoe die straf doel zou treffen tot afschrik van anderen, en tot verbetering van den misdadiger, die bij het smartelijk gemis van het gezigt een leven zou zien voortduren, waarin hem de tijd en de gelegenheid alsnu gegund wierd om berouw te hebben over zijn misdrijf en zich te verbeteren. - Ten besluite heeft de Schrijver eene opwekking gesteld, dat men toch vooral den moed mogt hebben om de beschaving van openbare besturen te onder-

[p. 312]

nemen, zoo als peter de Groote deed, opdat zij met de beschaving des volks gelijken tred mogt houden; - moed, om aan de staatsinrigtingen een' zedelijken luister bij te zetten.

Wij hebben eenige hoofddenkbeelden van den verdienstelijken zschokke medegedeeld; het werk zelf dient in deszelfs geheel gelezen te worden, omdat al de onderscheidene hoofdstukken in elkander vatten en voor stuksgewijze ontleding, als middel om het werk te leeren kennen, minder geschikt voorkomen. De duidelijke voorstelling van hier en daar vrij afgetrokken' denkbeelden geeft aan dit werk groote waarde; en daar het doel des Schrijvers allerloffelijkst is, namelijk bevordering van maatschappelijk, zedelijk en stoffelijk geluk, kunnen wij allen, die daarin belang stellen, en in staat zijn daartoe mede te werken, het lezen van dit boek ten volle aanbevelen.