Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1845

Memoriën en Correspondentiën, betrekkelijk den staat van 's Rijks Geldmiddelen in den jare 1820. Door J.J.A. Gogel, Oud-Minister van Financiën en laatst Staatsraad in buitengewone dienst en Kommandeur der Orde van den Nederl. Leeuw. Uitgegeven door zijnen Zoon J.M. Gogel,

[p. 69]

's Rijks Ontvanger te Bloemendaal. Te Amsterdam, bij J. Müller. 1844. In gr. 8vo. XII en 528 bl. f 6-70.

Wij verheugen ons, dat de Heer j.m. gogel besloten heeft, deze Memoriën en Correspondentiën van zijnen vereeuwigden Vader, den Heere j.j.a. gogel, Oud-Minister van Financiën, in het licht te geven. Juist uit deze vertrouwelijke mededeelingen, uit deze stukken, oorspronkelijk voor het publiek niet bestemd, leert men den wel eens miskenden man in zijne wezentlijke verdiensten kennen. Men ziet hem denken, werken, en grootendeels vruchteloos het heil van zijn vaderland zoeken.

Aan den Heer copes van cattenburgh schreef hij den 13 Febr. 1820, toen hij er in bewilligde zijne gedachten over belastingstelsels en tarief mede te deelen: ‘Wat heb ik mij toch met die verwarde winkel te bemoeijen? En waarlijk, hoe meer ik die beschouw, hoe erger onredbaar ik die vind; - geen geheel, geen systema - afwijking van alle regelen eener gezonde eenvoudige Staathuishoukunde; - ik zeg eenvoudige, want ik leg alle die fraai vernuftige systema's, theoriën en kunsttaal ter zijde.’ En in zijne Memorie, betrekkelijk tot het verhandelde bij de Commissie, benoemd bij Koninklijk Besluit van 23 Januarij 1820, N^o. 17, belast met de herziening van het (toen) bestaande stelsel der In- en Uitgaande Regten en Accijnsen, ingeleverd 9 Sept. 1820, zegt hij onder anderen, altijd van meening te zijn geweest en de ondervinding vóór zich te hebben, dat er nimmer iets goeds voor de hoofddeelen der maatschappelijke wetgeving van eene vergadering, hoe ook te zamen gesteld, te wachten is. ‘Laat vier verstandige en kundige mannen,’ (beweert hij verder) ‘met den loop der dingen bekend, met ondervinding, kennis van administratie, en vooral met menschenkennis toegerust, elk op zich zelven eene Staatsregeling, een Wetboek, een finantiëel systema te zamen stellen, dan is het zeer mogelijk, dat het werk van elk derzelven, hoezeer uiteenloopende, een goed geheel oplevert, zóó zelfs, dat bevoegde beoordeelaars moeite zouden hebben om eene keuze uit de vier ingeleverde meesterstukken te doen: - maar zij verschillen intusschen in de daarstelling der zaak zelve, in toepassingen, en nog meer in wijzigingen. - Voeg nu deze vier achtingwaardige mannen in eene vergadering bijeen; - schrijf hun

[p. 70]

voor; om te beproeven, of hunne onderscheidene en uiteenloopende denkbeelden niet zouden kunnen vereenigd of geconciliëerd worden; en ik houde het voor onmogelijk, dat er iets goeds voor den dag kon komen. Het wordt broddelwerk, gebrekkiger, dan één der vier ontwerpen, welk derzelven men dan ook zoude gekozen hebben. - Inschikkelijkheid en plooijen bederven dan wel het meeste, wat in elks arbeid, op zich zelven en als geheel beschouwd, goed zijn zoude. - Hieraan zijn veelal toe te schrijven die vele gebrekkige Staatsregelingen, wetboeken, finantieéle stelsels en verordeningen, waaronder en Vorst en Volken in Europa lijdende zijn.’

‘Dat dan altoos het geheel het werk zij van één' man; maar dat dit werk vervolgens aan de beoordeeling, wikking en weging van andere deskundigen, hetzij bijzondere personen of collegiën, worde onderworpen en dus goed of afgekeurd, of met des opstellers instemming (mits door overtuiging en niet uit consideratie voor personen) veranderd en verbeterd: - is, naar mijn inzien de éénige weg om tot het bestmogelijke te geraken.’

De ondervinding heeft, ook met opzigt tot het tegenwoordige stelsel van In- en Uitgaande Regten en Accijnsen, met het daartoe bijbehoorend Tarief, het zegel op 's mans woorden gedrukt.

Welk een ijverig voorstander hij van welbegrepene handelsvrijheid was, en hoe hij zelfs den bloei van landbouw en wel ingerigt wordende fabrijken daarvan onafscheidelijk rekende, zal men door geheel dit werk gestaafd vinden. Onderscheidene artikelen in het Handelsblad hebben de inzigten van den Oud-Minister gogel op dat punt reeds uiteengezet. Wij vleijen ons dus, dat de wensch van 's mans zoon, in de Voorrede geuit, zal vervuld worden, en het vooroordeel zal ophouden, als ware zijne grootste verdienste gelegen geweest in het uitdenken en opleggen van veel opbrengende belastingen.

Gaarne zeggen wij hem na, bl. 257, op Zegel en Registratie: ‘De gebreken en de nadeelige strekking van deze regten zijn te veel bekend, dan dat het noodig zijn zal die met voorbeelden in te lichten. - Ook in Frankrijk is men het ten dezen opzigte vrij wel ééns; en, daar het oogmerk der inkomst van penningen in 's Rijks Schatkist, al is het dan niet tot de tegenwoordige hoogte, volkomen bereikt

[p. 71]

kan worden door het uitbreiden van het regt op het Zegel, wordt daarbij eene omslagtige Administratie uitgewonnen. - Het heilzame nut, hetwelk in de Registratie gelegen is, om eene vaste dagteekening (date certaine) aan de schrifturen te verzekeren, wordt beter dan nu bereikt, wanneer de belanghebbenden geene andere belasting te betalen hebben, dan een gering loon van eenige centen aan den Ambtenaar, welke de Registratie verrigt; terwijl ook alle inzage door dezen noodeloos wordt, wanneer hij niet meer op den inhoud der stukken, welke hem aangeboden worden, te letten heeft: eene inzage, welke nog meer, dan de belasting zelve, velen afschrikt om hunne acten te doen aanteekenen.’

Wij vertrouwen, dat dit werk door vele Ministers en Hoofd-Ambtenaren, maar ook vooral door de Leden van den Raad van State en de beide Kamers der Staten-Generaal, zal worden bestudeerd. Mogten de denkbeelden van wijlen den kundigen en edelen gogel onze staatslieden eenmaal, ook in de regeling der belastingen, op den regten weg helpen!