Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1845

Reizen in West-Indië en door een gedeelte van Zuid- en Noord-Amerika; door G.B. Bosch, in leven rustend Predikant van Curaçao, Ridder, enz. IIIde Deel. Te Utrecht, bij L.E. Bosch en Zoon. 1843. In gr. 8vo. X en 424 bl. f 3-60.

Er zijn verscheidene jaren verloopen tusschen de uitgave van de beide eerste en van dit derde Deel der Reizen van den Heer bosch. Dit laatste is daardoor ter aankondiging in handen gekomen van eenen anderen beoordeelaar, dan de beide vroegere. Het staat intusschen ook genoegzaam op zich zelf, om niet noodzakelijk als een vervolg te worden beschouwd, en handelt geheel over Suriname. De Schrijver zelf is vóór de uitgave overleden en heeft de laatste hand aan zijn werk niet kunnen leggen, waardoor de taak van den Uitgever moeijelijker is geworden. Of een vierde en een vijfde Deel betrekkelijk Noord- en Zuid-Amerika, waarover de Schrijver in zijnen eersten brief spreekt, later nog zullen volgen, dan of dit plan door den dood is verijdeld, daarover zegt de Uitgever in zijn voorberigt geen enkel woord, en de uitkomst zal dit dus moeten leeren. In allen gevalle zouden wij er zeer aan twijfelen, of een tijdsverloop

[p. 26]

van zoo vele jaren tusschen de uitgave van ieder Deel gunstig op het debiet zal werken.

Daar is in dit lijvige boekdeel veel en velerlei te lezen. De eerste brieven, na over de reize uit het vaderland naar de kolonie te hebben gehandeld, geven ons een overzigt van de geschiedenis dezer vaderlandsche bezitting. Wij ontvangen vervolgens eene beschrijving van Paramaribo, berigten aangaande de verschillende bewoners der kolonie, en zoo komt de Schrijver van zelf aan een onderwerp, dat hem blijkbaar veel belang inboezemde en ook in onze dagen van groot en overwegend belang is, de slaven. Van den elfden tot en met den twintigsten brief zijn de bladzijden van dit boekdeel aan de beschouwing van de slaven, den slavenhandel, de afschaffing der slavernij en alles, wat daartoe betrekking heeft, toegewijd, terwijl ook de drie laatste brieven nog vele dingen behelzen, die daarmede in verband staan. Verschillende plantaadjes worden bezocht, en hare voortbrengselen en bearbeiding beschreven, terwijl ook dieren en planten, in de bosschen en wateren gevonden, den Schrijver tot het mededeelen zijner berigten stoffe geven.

Er wordt in het een en het ander veel belangrijks gevonden, wat tot de kennis onzer West-Indische kolonie kan leiden. De Heer bosch was door zijne betrekking en zijn verblijf in de West-Indiën de geschikte man tot het maken en mededeelen zijner opmerkingen, en wij bevelen het boek, uit dat oogpunt beschouwd, dan ook zeer ter lezing aan allen, die met de kolonie in eenige betrekking staan, of bij haren meerderen bloei belang hebben.

Vraagt men ons oordeel over de wijze, waarop deze brieven zijn geschreven, te ontkennen valt het niet, dat er in dezelve eene breedsprakigheid heerscht, die het geduld van den lezer wel eens op eene moeijelijke proeve stelt, en dat het boek stellig er bij zoude gewonnen hebben, indien het door uitlating van al het overtollige en onbelangrijke, van onbeduidende anecdoten en weinig pikante aardigheden, een derde in uitgebreidheid had verloren.

Zeer twijfelen wij er aan, of men zich, bij de tegenwoordige wijze van zien, met de beschouwingen van den Schrijver over slavenhandel en slavenstand geheel zal kunnen vereenigen. Zij schijnen ons toe, van eenzijdigheid niet te kunnen worden vrijgepleit, vooral ook bij de verschoonende voorstelling van de ijselijkheden des slavenhandels, die toch

[p. 27]

door zoo vele onwraakbare getuigenissen zijn gestaafd, en ten aanzien van de gevolgen der emancipatie in de Engelsche koloniën; ofschoon men uit deze aanmerking niet moet opmaken, dat de Heer bosch den slavenhandel voorstaat of een tegenstander is van de vrijlating der Negers. Over het laatste onderwerp heeft hij, dunkt ons, veel goeds gezegd. Over het algemeen leeren wij hem ook uit dit boekdeel kennen als een verstandig, bedaard, welmeenend man, die het goede wil, van overdrijving verre is en zekere goedhartigheid openbaart, die den lezer voor hem inneemt. Maar verheffing, gloed en geestdrift zijn hem dan ook in zijn schrijven vreemd, en vruchteloos zou men iets daarvan in het boek zoeken.