Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1845

Bijdragen voor Vaderlandsche Geschiedenis en Oudheidkunde, verzameld en uitgegeven door Is. An. Nijhoff. Te Arnhem, bij Is. An. Nijhoff. IIden Deels 3de en 4de Stuk. 1840. IIIden Deels 1ste, 2de, 3de en 4de Stuk. 1842. In gr. 8vo. XVI en 564 bl. f 7-50.

Sedert ons verslag der vorige stukken van deze belangrijke, en nog gestadig in belangrijkheid aanwinnende, verzameling, laatstelijk in den Jaargang 1840, bl. 169, van dit Tijdschrift, zijn wij door tusschenkomende omstandigheden verhinderd geworden, de hierboven gemelde stukken zoo spoedig aan te kondigen, als wij wel gewenscht hadden. Wij zullen thans dit verzuim herstellen door van dezelve gezamentlijk verslag te doen, en voor het vervolg gelijken tred daarmede te houden.

Het 3de Stuk van het 2de Deel vangt aan met eene belangrijke bijdrage van Mr. l.a.j.w. Baron sloet, getiteld: Zutphen voor het Veemgerigt. Het geeft een nieuw inzigt ten aanzien der zoo moeijelijke vraag over het gezag, dat de Veemgerigten hier te lande gehad of zich aangematigd hebben. Het hier medegedeelde Vonnis is van 1451 en beslaat 16 bladzijden. - Hierop volgt 1^o. jan, Graaf van Nassau, het Stadhouderschap van Gelderland verlatende, (door den Heer nijhoff zelven). Het bevat elf onuitgegevene stukken, strekkende tot opheldering van het vraagpunt: Wat dien man kan bewogen hebben, om plotseling het staatstooneel te verlaten. De Schrijver helderde hierdoor op, hetgeen door van de spiegel (Bundel van onuitgegevene Stukken) omtrent jan van nassau beweerd was. - 2^o. Een nog onuitgegeven Brief van uyttenbogaert van 13 November 1618 (en dus na de gevangenneming van oldenbarneveld) aan floris van

[p. 19]

pallandt, Graaf van Culemburg (door p.c. molhuysen.) - 3^o. Naamlijst der Verhandelingen omtrent de Geschiedenis en het Staatsregt van ons Vaderland, voortgekomen uit de school van den Hoogleeraar kluit. - Medegedeeld door den Heer nijhoff. Deze lijst bevat 16 nommers, en is zoo belangrijk als authentiek, zijnde ontleend uit eene levensbeschrijving van kluit, eigenhandig door dezen geschreven. - 4^o. Een allezins lezenswaardig berigt van onzen ijverigen oudheidkenner l.j.f. janssen omtrent drie oude schilderijen op glas, aanwezig op den huize Babberich of Halsaf onder Sevenaar, voorstellende N^o. 1 den Zaligmaker, N^o. 2 den Apostel petrus, N^o. 3 Keizer lotharius, die in de 9de Eeuw leefde. Een hooge ouderdom schijnt aan deze merkwaardige stukken niet te kunnen ontzegd worden. - 5^o. De Woerd enz. te Kesteren in de Nederbetuwe. - Mededeeling van den Predikant heldring. Ofschoon hier geene bijzondere ontdekking vermeld, noch tot een positief resultaat gekomen wordt, geeft het stuk echter belangrijke wenken omtrent het noodzakelijke van het onderzoek dezer, door hunne ligging, zwarten grond, en rijkdom aan oude scherven zoo kennelijke plaatsen. - 6^o. Oudheidkundige ontdekking op den Heimenberg bij Reenen, door den Heer janssen. - Eene zeer oude verschansing - waarvan nog eene dubbele rij wallen, met eene gracht omringd, duidelijk te onderkennen is. Belangrijke voorlooper van een nader onderzoek. En 7^o. Iets over eenen in den grond van de voormalige Abdij te Rijnsburg gevonden Gouden Ring (door den Heer van der chijs). Eene nette afbeelding vertoont den ring, rond welken het moeijelijk te verklaren opschrift staat:

al scin ic arm en ben niet rike.

Ten ware men met den Heer van der chijs gisse, dat deze ring nog een pendant had, waarop een voorafgaande of volgende regel stond, die te zamen één' geheelen volzin uitmaakten, is zeker dit opschrift moeijelijk te ontraadselen. Rec. denkt hierbij aan den ring, waarvan melding

[p. 20]

gemaakt wordt in den Messager des Sciences Historiques de la Belgique 1839, bl. 147, doch die daar ook onontraadseld is gebleven. Deze had het navolgend vierregelig versje:

Noch soudie vroilee scien
Woude mien tsherts ceur bilien
Want nienme u sal
Aehharestergal.

Eris mihi magnus Apollo, waarde Lezer, zoo gij mij zegt, wat Aehharestergal is!

Op dit stukje van den Heer van der chijs volgen beoordeelingen 1^o. van het Archief voor Kerkelijke en Wereldsche (sic) Geschiedenis van den Heer dodt van flensburg: en 2^o. van de 4 eerste Jaargangen van van der monde's Tijdschrift voor de Geschiedenis, Oudheden en Statistiek van Utrecht.

Niet minder lezenswaardig is het 4de stuk dezer bijdragen. - Hier ontmoeten wij

1^o. Proeve van een kritisch onderzoek der zoogenaamde Kronijk van andreas cornelius, door Mr. j. van lennep. De Schrijver verdedigt het oudere gedeelte van deze kronijk, 't welk aan ocko scarlensis en vlytarp toegeschreven wordt, tegen de aanmerkingen van den Heer de wind, in zijne Bibliotheek der Nederlandsche Geschiedschrijvers. Het is moeijelijk om in weinige woorden hiervan verslag te doen. - Het gevoelen van de wind komt overeen met dat der meeste en meest critische geschiedschrijvers als emmius, vossius, dousa, scriverius, foeke sjoerds en de meeste lateren. Van lennep bestrijdt het op eene vernuftige wijze. Toch hechten wij nog al aan de aanmerkingen van eenen anderen Recensent in deze Vaderlandsche Letteroefeningen (1838, bl. 464) op een stukje van den Heer fockema, die op hetzelfde aanbeeld geslagen had. - De op bl. 222 voorkomende naam sybo tharicks zal wel eene drukfeil zijn; men leze: siebe jarichs.

2^o. Over den voorgenomen doop van den Frieschen Ko-

[p. 21]

ning radbod door wulfram, door g.h.m. delprat. - De beroemde kluit heeft in zijne Historia Critica, T. I, Exc. I, beweerd, dat Bisschop wulfram radbod niet heeft kunnen doopen in 719, wijl hij (wulfram) reeds in 693 overleden was. - Eerst is de Heer ghesquiere, later onze westendorp tegen dit gevoelen opgekomen. De Heer delprat dringt het gevoelen van ghesquiere nader aan. Waarschijnlijk is wulfram gestorven in 720. Sommigen brengen zijnen dood zelfs tot 741.

3^o. Bedenkingen des Hofs van Gelderland tegen de uitvoering der Plakkaten van Keizer karel, door i.a. nijhoff. Deze mededeeling geeft de twee navolgende stukken: 1^o. den brief van Keizer karel van 31 Mei 1550, houdende stellig bevel om zijn Plakkaat tot uitroeijing der ketterijen af te kondigen; en 2^o. den brief van het Hof van Gelderland van 30 Julij van dat jaar, houdende vele ernstige bedenkingen daartegen. Vooral dit laatste stuk is hoogst belangrijk, wijl het aantoont, met hoe veel ijver en mannenmoed onze voorvaderen zich toen reeds aankantten tegen den even verfoeijelijken als verderfelijken gewetensdwang.

4^o. Verboden wapenen onder karel V en filips II. Medegedeeld door denzelfden. Het bevat drie originelen van Aug. 1550, Sept. 1550 en Oct. 1561. Het laatste is het curieuste, en betreft alleen: zekere cleyne voetbogen, wesende geheel van ijsere ende van der lenghde van eenen voet oft daaromtrent, ende sommige andere cleynder ende grooter: dewelcke men draeght secretelijcken, ende bedectelijken gespannen ende geladen mit eenen ijseren pijl.

5^o. Bijzonderheden betrekkelijk het leven en karakter van Don emanuël van Portugal en emilia van Nassau. Almede van dezelfde geachte hand. Een zeer fraai en volledig verhaal van den minnehandel en het huwelijk van willem des Isten dochter emilia met Don emanuël van Portugal, en hare daarop gevolgde rampen. Bor had er reeds, in zijne Ned. Oorlogen, 34ste boek, veel van medegedeeld, doch loopt niet verder dan tot 1600.

[p. 22]

Nijhoff vult het aan uit eene reeks van vertrouwelijke (en tot dusverre onbekende) brieven van de beide vorstelijke personen aan floris van pallandt, Graaf van Kuilenburg, en zijne gemalin.

6^o. Een Ontwerp van Overeenkomst tusschen Keizer maximiliaan en karel, Hertog van Gelre (van 16 Maart 15 09/10) -: Uit de historische nasporingen van den Heer l.ph.c. van den bergh.

Voorts bevat dit stuk aankondigingen en berigten van verscheidene geschiedkundige werken, bijzonder van wijlen den Heer van asch van wijck, Mr. l.ph.c. van den bergh, den Notaris houben, te Xanten, enz.

(Het vervolg in een volgend N^o.)