Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1845

Archaeologie der Lijdensgeschiedenis van onzen Heer Jezus Christus. Historisch-critisch bewerkt door J.H. Friedlieb, Hoogleeraar te Bonn. Uit het Hoogduitsch. Te Deventer, bij M. Ballot. 1844. In gr. 8vo. XIV en 192 bl. f 1-90.

De lijdensgeschiedenis van onzen Heer heeft, bij menige belangrijke en aantrekkelijke zijde, ook veelvuldige moeijelijkheden voor den naauwkeurigen uitlegger. Zelfs baat het nog weinig, of al de letterlijke zin der verhalen met grammaticale naauwkeurigheid is nagevorscht, zoo lang over de zeden en gebruiken des tijds, die tot zulk eene behandeling van den grooten Lijder aanleiding gaven, geen helder licht wordt verspreid. Hier moet dus de Archaeologie in de dienst der Exegese treden, en alles aanvoeren, wat dienen kan, om de Joodsche oudheid, waarin wij ons hier verplaatst zien, regt te leeren kennen. Geen wonder dan ook, dat beroemde geleerden meermalen de lijdensgeschiedenis uit dit oogpunt hebben beschouwd. Nog worden de wetenschappelijke onderzoekingen van bynaeus en lipsius door iederen kenner gewaardeerd. Maar ook de

[p. 3]

practische godgeleerde, de geestelijke, die jaarlijks bij vernieuwing over de lijdensgeschiedenis prediken moet, ja zelfs de beschaafde Christen, die bij hare nadenkende lezing behoefte aan opheldering gevoelt, wenscht naar eene beknopte handleiding, waarin hij over de voornaamste Archaeologische vragen, die bij de beschouwing dezer roerende geschiedenis te doen zijn, het noodige kan vinden.

Aan die behoefte wordt door het stukje van friedlieb, dat wij hier aankondigen, op eene hoogst gelukkige wijze voldaan. Het is juist, wat een geschrift van dien aard naar de behoefte onzer dagen wezen moet: resultaat van grondig wetenschappelijk onderzoek, maar in een' algemeen toegankelijken vorm medegedeeld. Zonder vertoon van geleerdheid draagt het voor den kenner onmiskenbare sporen van grondigheid en zelfstandigheid. En des te moeijelijker was dit op dit veld van onderzoek, dewijl het vele, wat reeds sedert de tijden der Kerkvaders hier en daar tot Archaeologische opheldering der lijdensgeschiedenis is te berde gebragt, eene sterke scheiding van kaf en koren noodzakelijk maakt, die niet kan worden tot stand gebragt, ten zij men zelf de bronnen onpartijdig onderzoeke. Het ontbreekt ons niet aan de bewijzen, dat de Heer friedlieb ook deze laatste moeite niet heeft ontzien, en zonder het licht te verwerpen, door zijne voorgangers ontstoken, echter zijnen eigenen weg bewandeld heeft. Hij heeft daarbij van de nieuwste monografiën over sommige afzonderlijke punten kennis genomen, en openbaart in de Rabijnsche literatuur eene niet gewone bedrevenheid. Het blijkt ook gemakkelijk, dat hetgeen men in verschillende commentariën tot opheldering ook der lijdensgeschiedenis bijeengebragt vindt, ook het gebruik van dit geschrift geenszins overbodig maakt. Immers, daar, waar de grammaticale opheldering der woorden hoofdzaak is, wordt aan de voorstelling der geschiedenis in haar geheel, bij het licht der oudheidkunde beschouwd, niet altijd het noodige regt gedaan.

Na een kort overzigt der voorbereidende gebeurtenissen, begint de Schrijver met de voorstelling van de laatste dagen

[p. 4]

vóór het Pascha. Hij leidt ons vervolgens tot eene oudheidkundige beschouwing van het Sijnedrium, verklaart al de bijzonderheden, tot dit gebied behoorende, in het verhaal van den maaltijd te Bethanië, heldert de zeden en gebruiken op van het Paaschfeest, door den Heer nog gevierd, en geleidt ons vervolgens naar al die plaatsen, waar Hij zijn lijden onderging, tot dat wij ons aan zijn graf verplaatst zien.

Wij herinneren ons niet ééne bijzonderheid van belang voorbijgegaan te zien. Overal is kortheid, helderheid, wetenschappelijkheid te bespeuren. Op enkele punten zouden wij aan een ander gevoelen dan dat des Schrijvers toegedaan zijn. Bepaaldelijk hadden wij meer en grondiger inlichting verlangd aangaande den waren tijd, waarop jezus het Paaschmaal heeft gegeten, aangaande het beslissende van den lanssteek, Hem na het sterven toegebragt, en aangaande de historische geloofwaardigheid der zonsverduistering op 's Heeren doodsdag. Doch de beknopte schaal, waarop het boeksken aangelegd is, verbood den Schrijver zeker, in sommige betwiste punten dieper in te treden. Ook voor de Christelijke kunst, die zich aan de voorstelling van zoo menige bijzonderheid der lijdensgeschiedenis gewaagd, maar ook soms door traditionele dwalingen en gebrek aan Archaeologische kennis vergrepen heeft, bevat dit geschrift belangrijke wenken. De ongenoemde Vertaler heeft wèl gedaan, het voor ons publiek in een' zuiver Hollandschen vorm over te gieten. Met hier en daar eene enkele uitbreidende, bevestigende of wijzigende aanteekening neder te stellen, had hij geen overtollig werk verrigt. Wij bevelen deze bijdrage voor de Archaeologie gaarne aan.