Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1844

Bedenkingen tegen de zich vestigende Jurisprudentie van den Hoogen Raad der Nederlanden, aangaande overtredingen, door Notarissen in de uitoefening hunner bediening te begaan, en de straffen daarop gesteld. Door Mr. G.A. Fokker, Advokaat te Middelburg. Te Middelburg, bij J.C. en W. Altorffer. 1842. In gr. 8vo. 48 bl. f : - 70.

Bij de Arresten, den 7 Januarij 1840 en den 22 April 1841 door den Hoogen Raad geslagen, was als beginsel vastgesteld, dat de wet van 25 Ventôse, XIde jaar, slechts disciplinaire maatregelen tegen de overtredingen van Notarissen daarstelt, en dat die overtredingen niet als eigenlijke misdrijven kunnen worden beschouwd, omdat de burgerlijke regter daarvan kennis neemt, als van inbreuken op eene burgerlijke wet.

Hoewel met eenige huivering (zie de voorrede), geeft de jeugdige, maar oordeelkundige Schrijver zijne bedenkingen tegen deze zich vestigende Jurisprudentie in het licht, en deelt alzoo zijne overtuiging mede, dat achtbare regtsvergaderingen, als de Hooge Raad der Nederlanden en het Hof van Cassatie in Frankrijk; dat beroemde schrijvers en regtsgeleerden, als merlin en anderen, dwalen in de beschouwing van het onderwerp, door hem in het hier aangekondigde opstel behandeld. Dit heeft, gelijk hij zelf erkent, wel eenigen schijn van vermetelheid; doch hij verklaart, zich in het belang der wetenschap verpligt te gevoelen, de gronden van zijne meening aan het oordeel zijner mederegtsgeleerden niet te onthouden; en hij gaat, naar ons inzien, met bescheidenheid bij de ontwikkeling zijner denkbeelden te werk.

Het komt er nu voornamelijk op aan, te onderzoeken, of de Schrijver op het punt in questie gelijk heeft. Wij zullen daartoe zijne redeneringen kortelijk zamentrekken, en, na ons gevoelen er over te hebben gezegd, met een woord over de zoogenaamde Jurisprudence des Arrêts besluiten.

Eene eigenlijk gezegde burgerlijke wet, merkt de Schrijver

[p. 742]

aan, regelt de regten der burgeren onderling; eene eigenlijk gezegde strafwet, de regten van den Staat tegen de burgers, die deszelfs wetten overtreden. De wet op het Notariaat is zoo min het ééne als het andere; zij is eene staatswet, even als die op de regterlijke organisatie. In beide die wetten worden de bevoegdheid, de regten en pligten van eene bepaalde klasse van openbare ambtenaren voorgeschreven, in beide worden belooningen toegekend, in beide worden straffen tegen overtredingen gedreigd. Derhalve vervalt de bewering, dat boeten enz., aan de Notarissen wordende opgelegd, geene straffen zouden zijn, omdat zij zouden voorkomen in eene burgerlijke wet: want de wet op het Notarisschap is geene burgerlijke wet.

Maar, al ware zij eene burgerlijke wet, dan vloeit daaruit nog niet voort, dat boeten, schorsing en ambtsontzetting geene straffen zouden zijn, of men zou eveneens moeten aannemen, dat de gevangenisstraf van minstens zes maanden, die bij Art. 156 van het Wetboek napoleon wordt gedreigd tegen den ambtenaar van den Burgerlijken Stand, die eenen zoon van beneden de 25 jaren met eene dochter beneden 21 jaren in den echt zal verbonden hebben, zonder melding te hebben gemaakt van de toestemming der tot verleening of weigering daarvan bevoegden, insgelijks geene straf, maar slechts een disciplinaire maatregel is.

Wijders, het openbaar Ministerie vervolgt de overtredingen van Notarissen, en dus is het eene penale actie. Door van die vervolging een burgerlijk regtsgeding te maken, vervalt men, zoo op het punt van verjaring, als op de uitlegging en toepassing der wet, mitsgaders den aard van het door den eischer, dat is hier door de vindicta publica, te leveren bewijs, tot de grootste ongerijmdheden, gelijk bl. 13 wordt aangetoond.

Trouwens, wordt een Notaris wegens overtreding der wet op het Notariaat vervolgd, het geschiedt niet ex contractu, vel quasi ex contractu, maar de verpligting der overtreders om boete te betalen of zich aan schorsing of ambtsontzetting te onderwerpen, wordt geboren ex delicto. De wet op het Notariaat is geen contract, door de gezamentlijke Notarissen aangegaan met den Staat, maar het is eene van hooger hand hun opgelegde wet, welker overtreding gestraft moet worden. Het publiek Ministerie kon dan ook van de eenmaal aanhangig gemaakte zaak niet afzien, gelijk een

[p. 743]

eischer in burgerlijke zaken zijne vordering kan laten varen. Hiermede stemt overeen het Arrest van 't Hof van Cassatie van den 20 Nov. 1811, geslagen overeenkomstig het requisitoir van merlin.

Boeten, schorsing en ambtsontzetting, zijn straffen: want ze zijn een malum passionis propter malum actionis. Met de leer van 't bovenaangehaalde arrest van 20 Nov. 1811 is wel in strijd de latere, zoo van merlin, als van 't arrest van 30 Junij 1814; doch daar staat weder tegenover het arrest van 't Hoog Geregtshof te 's Gravenhage van 9 Jan. 1829, waarbij beslist is, dat de wet van 25 Ventôse, XIde jaar, strafbepalingen inhoudt: eene leer, die wederom verworpen wordt bij de jongste arresten van den Hoogen Raad. De Heer fokker wil hiermede doen zien, hoe verkeerd het is, zijn gevoelen afhankelijk te maken van de gevoelens van dezen of genen regtsgeleerde, en zelfs van arresten, en hoe gevaarlijk het is, hem gelijk te geven, die op zeker bepaald tijdstip de meeste arresten te zijnen voordeele heeft, indien niet de kracht der redeneringen zelve het gegronde van eenig aangenomen stelsel bewijst.

Dat ook de straffen, die door de burgerlijke regtbank, krachtens een privilegium fori der Notarissen, doch ten gevolge van den eisch van het publiek Ministerie, hun worden opgelegd, geene disciplinaire maatregelen zijn, laat zich daaruit afleiden, dat de disciplinaire maatregelen genomen werden door de Kamers van discipline. Dat in het vervolg de regtbanken ook de discipline zullen uitoefenen, verandert de zaak niet: want ook dan blijven de disciplinaire maatregelen onderscheiden van de straffen, die door het openbaar Ministerie ter rolle worden gevorderd; en door de regtbank opentlijk uitgesproken. Het blijkt al verder uit Art. 27 van het Ned. Burg. Wetb., vergeleken met Art. 854 van het Wetb. van Burg. Regtspl., en de aldaar plaats hebbende verwijzing naar het Wetb. van Strafvordering, dat de zaken van het publiek Ministerie tegen ambtenaren van den Burg. Stand, Notarissen enz. zijn buitengewone strafzaken, alleen daarin van de gewone onderscheiden, dat zulke contraveniérende ambtenaren, om hen wegens verzuim, onoplettendheid of dergelijk, niet even als dieven of moordenaars te behandelen, eershalve voor den burgerlijken regter, schoon geenszins als litigerende partijen, maar als aangeklaagden, te regt staan.

[p. 744]

Wij kunnen ons met de redekavelingen van den Heer Mr. fokker, althans op de eigenlijke punten van verschil, volkomen vereenigen, en besluiten nu met een woord over de jurisprudence des arrêts.

Behalve hetgeen daaromtrent in het onderhavige werkje is aangemerkt, rijst bij ons de vraag: Hoe komt het, dat in Frankrijk, waaruit zij is overgewaaid, die regtsstudie zoo veel opgang gemaakt heeft? Het schijnt ons toe, dat het Catholicisme, als Godsdienst van de meerderheid der Franschen, ten deze van niet weinig invloed is geweest. De beroemde bossuet geeft als grondbeginsel van het Catholicismus op, de bijzondere rede aan de algemeene rede te onderwerpen. De algemeene rede drukt in de kerk zich uit door de besluiten der conciliën. Daaraan onderwerpt de katholiek zijn bijzonder gevoelen. Ook bij hen, die van de Godsdienst hunner vaderen min of meer afvallig zijn geworden, zit dat grondbeginsel ingeplant, en het laat zich gelden, zonder dat zij zelven er aan denken. De arresten van Hoven, en vooral van 't Hof van Cassatie, zijn in het regtsgeleerde vak gelijk te stellen met de besluiten van bijzondere en algemeene conciliën in het godgeleerde. Men gevoelde althans eene neiging, om ook hier de bijzondere rede voor de beslissingen der zoogenaamd algemeene rede te doen zwichten. Men zocht eenheid in de regtsleer door erkenning van zeker regelend gezag. Wij weten: dit alles is gissing, maar wij geven haar aan wijsgeerige beoefenaars van het regt ter toetsing.