Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1844

De Mensch bij zijne intrede in de wereld, of geloof en godsvrucht in beoefening gebragt, in een achttal oorspronkelijke Verhalen, door T. van Spall. Te Schoonhoven, bij S.E. van Nooten. 1841. In gr. 8vo. 240 bl. f 2-40.

De Schrijver gaf deze verhalen in het licht in de overtuiging, dat ware levenswijsheid en zuivere godsvrucht de dierbaarste schatten zijn, die niet genoeg kunnen aanbevolen worden onder wetenschappelijke oefeningen en uitspanningen; dat de behoefte daaraan groot blijft en het onderrigt daarin noodzakelijk; en dat alzoo deze arbeid, waarin hij, zich onthoudende van het overdrevene en onnatuurlijke, het nuttige met het aangename heeft getracht te paren, iets tot bereiking van dat schoone doel zou kunnen bijdragen.

In het eerste verhaal vindt men de geschiedenis eener

[p. 616]

behoeftige predikantsdochter, die door een gelukkig lot en huwelijk beloond wordt voor hare standvastige afwijzing van eenen rijken wellusteling, aan wiens lagen zij door de nalatigheid en den eigenbaat van eenen oom, die tevens haar voogd was, blootgesteld was geweest. - Het tweede schetst de teleurstellingen van eenen jongeling, die niet gerekend had op de treken in de wereld du plus haut ton, en ten gevolge zijner eenvoudige opregtheid de gunst eens magtigen ministers en de betrekking tot eene beminde schoone eerst verloor, maar daarna, door behulp van zijnen meer ervaren vader, beide herwon. - Niet geheel vrij van eenige ‘overdrevenheid’ is het derde, de kracht der vriendschap getiteld. Althans jongelingen, van welke de een, ten gevalle van den ander, van de hand eener beminde en weder beminnende afstand doet, zullen er niet vele te vinden zijn; ook hier is een gelukkig huwelijk het einde. - In de theevisite loopt het gesprek over de verwoestingen, die wanorde en nalatigheid in het maatschappelijk en huiselijk leven aanrigt. - Den heere Wijning ontging eene gehoopte erfenis, tot groot verdriet van zijne echtgenoot en kinderen. Bij de uitkomst bleek echter, dat de laatsten er oneindig beter aan toe waren, nu de erfoom op zijn' ouden dag gehuwd was. Het zeggen des verstandigen huisvaders, dat men nooit weet, waar iets goed voor is, vond dus ook hier bevestiging. - Het zesde verhaal, de twee vriendinnen, bestaat in eene briefwisseling tusschen dezelve, over de eigenlijke waarde van uitwendige levensgenoegens in vergelijking van eene gemoedsgesteldheid, die deze kan ontberen en haar hoogste genot vindt in het vervullen van huiselijke en Christelijke pligten. Voor jonge meisjes à la mode staat hier menige, in haar oog harde, maar nuttige en noodige les. - De vijandschap tusschen twee familiën, ontstaan over vermeende beleedigingen, gevoed door verkeerde opvattingen, vruchteloos te verzoenen beproefd door eenen verstandigen Godsdienstleeraar, eindigde, bij treffende ziekte van het hoofd der eene, met eene bevrediging, die, zoo als het behoort, met een gelukkig huwelijk eindigde. Ref., van nabij bekend met eene plaats, waar het niets beter is, en waar zich de oneenigheid over verscheidene, wederzijds verwante huisgezinnen uitstrekt, vond hier veel waars. - Het laatste is een gesprek over den invloed van den rijkdom op 's menschen waar geluk. Dit is welligt in zoover overdreven, als het toch toegestaan en in

[p. 617]

helderder licht gesteld had moeten worden, dat tijdelijk vermogen van vele levenszorgen voor zich en zijn kroost ontheft; daardoor den geest meer ruimte laat voor hoogere, ook zedelijke en godsdienstige gedachten en genietingen; tot de beoefening van meer dan ééne Christelijke deugd in staat stelt, en alzoo het genot des levens, ook in hooger, Christelijken zin veredelt en verheft. Waar is het, dat tevredenheid onafhankelijk is van rijkdom; maar het pas gezegde moet niet voorbijgezien worden.

Niet alle feilen in dit, overigens net uitgevoerde boekje, zijn aan den zetter of verbeteraar toe te schrijven. ‘Die even zoo min smaak voor de groote wereld hebben, dan mijn vader,’ bladz. 49, is geheel verkeerd. Min is eene verkorting van minder en komt dus in dezen zin even zoo weinig te pas, als het woord dan, hetwelk alleen na den vergelijkenden trap gebruikelijk is. ‘Eene neiging te vergeten, die u ongelukkig en onze harten van elkanderen gescheiden hebben,’ bladz. 90. Tusschen de twee cursijve woorden ontbreekt: gemaakt. ‘Eene zware ziekte, waaraan hij zonder weinig of geen bewustheid leed,’ bladz. 94. Zonder weinig is: met veel; zonder geen bewustzijn, is met bewustheid. Beide is echter tegen de bedoeling van den Schrijver, die: met, had moeten schrijven. ‘Goede geëikte adelbrieven,’ bladz. 238, hetgeen goede adelbrieven zouden zijn met eikenboomen voorzien, laten wij als drukfout gelden; maar het andere zijn schrijvers-onachtzaamheden, die leelijk staan.

Tot schoolprijs voor de hoogste klassen in scholen voor den beschaafden stand houde men dit werkje aanbevolen.