Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1844

Gedachten over de Getalsvermindering van de Doopsgezinden in Nederland, naar aanleiding der Schets van den Heer J.H. Halbertsma over de Herkomst der Doopsgezinden, medegedeeld door S. Blaupot ten Cate. Te Amsterdam, bij F. Muller. 1844. In gr. 8vo. 38 bl. f : - 40.
Geschiedkundig Onderzoek van den Waldenzischen oorsprong van de Nederlandsche Doopsgezinden. Door S. Blaupot ten Cate. Te Amsterdam, bij F. Muller. 1844. In gr. 8vo. XII en 146 bl. f 1-60.

Het lezen dezer beide werken gaf ons een innig genoegen. Zij hebben eene waarheidsliefde met bescheidenheid gepaard, die ons overtuigden, hoeveel beter het in dit oogenblik is, op vasten historischen grond kalm op onze overtuiging te werken, dan los en gewaagd daarheen te schrijven, of scherpte met scherpte, en smaad met smaad te beantwoorden.

Alles is eenvoudig, grondig, en doet den Heer blaupot ten cate, die trouwens door vroegere geschriften bereids

[p. 564]

getoond heeft de geschiedenis van zijn Kerkgenootschap wèl te kennen, en den roem daarvan bedaard en met waardigheid te handhaven, de hoogste eer aan.

Meer willen wij er niet van zeggen. Ieder, die belang in de geschiedenis der Kerkhervorming, en bijzonder in die der Doopsgezinden stelt, bevelen wij deze werken met ruimte aan. Zij hebben noch den aard noch den vorm van tegenschriften, maar geven lichtstralen van groot belang voor allen, met kracht van overtuigende bewijzen, in die liefde die waarheid zoekt, zonder schijn zelfs van partijdigheid, prijzende dat te prijzen is, minzaam te regt wijzende, waar men kan aantoonen, dat een' ander ter goede trouw zaken niet genoegzaam heeft ontwikkeld, en met klem van bewijs stavende wat men zelf zegt en stelt.

Er is geen tijd, waarin de kerkelijke geschiedenis, en bovenal die der Reformatie, meer en beter wordt opgehelderd dan deze tijd.

Wij besluiten met het zeggen van den Schrijver aan het einde der beide werken.

Op bl. 37 van het eerste werk: ‘Slechts dit zal ik u ten besluit zeggen. Het is mijne volle overtuiging, dat ons genootschap thans, in vergelijking van vroegere dagen, toen zoo vele oorzaken tot den achteruitgang van hetzelve medewerkten, in een zeer gunstigen toestand verkeert. Mij dunkt, het is eene duidelijke en onmiskenbare les, die ons door de geschiedenis wordt gepredikt, dat wij diezelfde oorzaken eenigzins in het oog moeten houden voor zoo verre deze nog dien achteruitgang zouden kunnen bevorderen, of den voortgang in bloei belemmeren. Wij zullen dat dies te gemakkelijker, wanneer ons een verstandige ijver en ware belangstelling voor ons genootschap bezielt: een gevoelen, dat met de liefde omtrent andersdenkenden zeer wel bestaanbaar is. Maar alles, wat ons onverschillig maakt omtrent onze kenmerkende leerstukken, welke wij bij alle verwisseling van gevoelens en begrippen steeds behouden hebben als steunende op het Woord van God, dat is zeker gevaarlijk voor ons genootschappelijk bestaan. Immers die zich niet houdt aan Gods Woord alleen en niet instemt met onze denkwijze omtrent doop en eed, is niet Doopsgezind meer. Ook dan echter zou de geest onzer Vaderen van ons geweken zijn, indien wij omtrent dat genootschappelijk bestaan zelf onverschilliger wierden, zoodra wij onze belangstelling door eenige opoffe-

[p. 565]

ring moeten bewijzen. Wij erkennen geenerlei band voor ons geloof, dan de Heilige Schrift, maar daarom juist blijve de liefde, warme liefde ons kenmerk. Eene liefde, die niet alleen verdraagt en bedekt, hoopt en gelooft, maar die ook overal werkzaam is tot instandhouding van onze gemeenten, tot hulp en mededeelzaamheid.’

Op bl. 124 en 125 van het tweede werk: ‘Vraagt men: of het godsdienstig karakter der Doopsgezinden niet langzamerhand veranderd is? Ja voorzeker wat bijzondere leerstellingen betreft, want dat kon niet anders bij die vrije ontwikkeling van den menschelijken geest en bij dat vrije onderzoek der Heilige Schriften, waarop de Doopsgezinden steeds zooveel prijs stellen. Maar neen voorzeker ten opzigte van het beginsel, waarvan zij uitgingen, om geen menschelijk gezag in zaken van de Godsdienst te laten gelden, en om zich hierin aan die Schriften te houden. En, ofschoon van de dagen der Hervorming af tot nu toe, velerlei invloed op den geest der Doopsgezinden is uitgeoefend door de leerstellingen der Hervormden zelven, door vervolgingen, zelfs van Protestanten, door onderlinge twisten en scheuringen, door de stelsels van Wijsgeeren, van Steilgeloovigen en van dwepers, door meerdere aanraking met de wereld en den geest van iedere eeuw, zoo is de Doopsgezinde geest echter niet verloren gegaan, en koesteren wij volstrekt geen vrees, dat die ooit verdwijnen zal, zoo slechts de Doopsgezinden zelve met ijver en belangstelling voor hun genootschap blijven bezield en zich, ieder naar zijne beste inzigten en elkander in liefde verdragende, blijven houden aan Gods Woord - want Gods Woord is waarheid.’